Een zwijgende film kijken met live begeleiding is altijd een ervaring. En als het zo’n vreemde (en vervreemdende) trip is als Teinosuke Kinugasa’s nachtmerrieachtige A PAGE OF MADNESS / KURUTTA ICHIPÊJI (1926) al helemaal.
Als je niet weet hoe je een recensie moet beginnen, is een korte samenvatting meestal een handige terugvalpositie. Bij deze film is dat echter niet echt een optie: er zijn geen tussentitels, ergens schijnt een kwart te zijn verdwenen, en een groot gedeelte van wat we zien zou zich wel eens in het hoofd van een van de personages kunnen afspelen. A PAGE OF MADNESS speelt zich namelijk af in een gekkenhuis, en grotendeels vanuit het perspectief van de bewoners. Een meisje danst; in haar hoofd is het een grootse productie. In een andere cel klampt een vrouw zich vast aan de muur; een van de bewakers lijkt haar te kennen.
Al vanaf het eerste shot daagt de film je uit om betekenis te destilleren uit de beelden die – vervormd, over elkaar heen gelegd, ritmisch gemonteerd – op je af worden gevuurd. Of natuurlijk om diezelfde beelden over je heen te laten spoelen, om je onder te dompelen in de sfeer die Kinugasa opgeroept. Kennelijk was Kinugasa erg onder de indruk van F.W. Murnau’s THE LAST LAUGH (1924), en echo’s van Duits expressionisme zijn er zeker. Maar je zou de film ook impressionistisch kunnen noemen – en dan met nadruk vooral op de indrukken van mensen die zelf ook niet precies meer weten wat er nu echt is. Van mensen die gevangen zitten, zowel letterlijk als figuurlijk: keer op keer kijken we door tralies heen.

Soms had net iets meer omkadering misschien geholpen. Bij gebrek aan uitleg over wie de dame in de kimono was, en wat het jongetje precies in het gekkenhuis doet, kan de aandacht her en der verslappen, zelfs al duurt de film (nog) maar zo’n 70 minuten. Indertijd waren in Japan vaak benshi aanwezig die toelichting gaven bij wat er te zien was. Er is klaarblijkelijk wat discussie over de vraag of A PAGE OF MADNESS oorspronkelijk met benshi vertoond werd, maar je kunt je voorstellen dat het een nuttig houvast geweest zou zijn. Er zijn ook moderne vertoningen waarbij deze traditie in ere wordt gehouden, en je kunt je natuurlijk ook van te voren inlezen. Aan de andere kant: bij vertoningen zoals van het Silent Film Festival, waarbij er geen verteller aanwezig is, valt er iets voor te zeggen om de verwarring te omarmen: dat past ook wel weer bij deze film over gekte.
Tijdens de vertoning op het Silent Film Festival in Eindhoven zorgde Meg Morley voor een passend unheimische begeleiding. Net zoals de film dingen doet met beeld die je in weinig andere zwijgende films terugziet, rekt Morley de grenzen op van wat je uit een piano kan halen: snaren worden gedempt, geplukt, geschraapt. Zoals Kinugasa zich in de krochten van het brein begeeft, duikt Morley de ingewanden van het instrument in.
A PAGE OF MADNESS was op de afgelopen editie van het festival niet de meest toegankelijke keuze die je kon maken. Maar de selectie is exemplarisch voor het brede scala aan films die er elk jaar in het zonnetje worden gezet, en toont hoe experimenteel er bijna honderd jaar geleden soms al werd gefilmd.