VOORPRET | De kranten en journaals staan de afgelopen dagen vol van de Brexit. Wat zal er met Londen gebeuren na 29 maart? Het valt te betwijfelen dat de stad uiteindelijk aan de wandel zal gaan, zoals in MORTAL ENGINES (vanaf 6 december in de bioscoop). Hedwig van Driel bekeek diverse (film)scenario’s voor de Britse hoofdstad.
Sommige toekomstvisies dateren al van zo lang geleden dat ze eerder een alternatief verleden tonen. Neem THINGS TO COME (William Cameron Menzies, 1936), een van de eerste grote Britse sciencefictionfilms, geschreven door niemand minder dan H.G. Wells. De film speculeert over 100 jaar toekomst en speelt zich af in ‘everytown’, maar er is geen twijfel over dat Londen model stond. Wells voorzag een duistere tijd rond de jaren zestig, gevolgd door nieuwe technologische ontwikkelingen. Of die stand zouden houden? Als we kijken naar de verre toekomst die getoond wordt in THE TIME MACHINE (George Pal, 1960), dat gebaseerd is op een boek van Wells, stemt dat niet heel optimistisch. 82 procent van de in THINGS TO COME uitgebeelde toekomst is nu verleden tijd. Je kunt er over debatteren hoe geslaagd de jaren zestig waren, maar de visie van Wells is (gelukkig?) niet uitgekomen. Toch blijven dezelfde thema’s terugkeren in films over het Londen van de toekomst: het is vaak een moderne, technologisch geavanceerde wereldstad, die toch niet opgewassen blijkt tegen zekere primitievere krachten.
Zombies, bijvoorbeeld, leiden in 28 DAYS LATER (Danny Boyle, 2003) tot een opvallend stille, lege metropool. Het was overigens niet de eerste keer dat voor een film een stuk Londen werd leeggeveegd: in SEVEN DAYS TO NOON (John & Roy Boulting, 1950) werd ook een spookversie van Londen getoond. De hele stad is geëvacueerd na een atoomdreiging. In CHILDREN OF MEN (Alfonso Cuarón, 2006) is het juist druk, vol en chaotisch in de stad, maar die chaos komt omdat mensen weten dat ze een verloren soort zijn dat er uiteindelijk alleen een leeg Londen zal overblijven. In BLACK MIRROR wordt keer op keer verkend hoe futuristische technologieën en menselijke psychologie met elkaar botsen.
EXPLOSIES EN INVASIES
De moderne landmarks die de afgelopen decennia zijn toegevoegd aan de Londense skyline laten zich ook prima filmisch vernietigen. Het leek de afgelopen tien jaar wel een hype: in HARRY POTTER AND THE HALF-BLOOD PRINCE (David Yates, 2009) gaat de Millennium Bridge eraan. In THOR: THE DARK WORLD (Alan Taylor, 2013) is het Old Royal Naval College in Greenwich het slachtoffer; in STAR TREK: INTO DARKNESS moet een fictief archief het ontgelden. In LONDON HAS FALLEN (Babak Najafi, 2016) leek heel Londen in brand te staan, en in G.I. JOE: RETALIATION (Jon M. Chu, 2013) en INDEPENDENCE DAY: RESURGENCE (Roland Emmerich, 2016) bleef er ook weinig van de stad over.
Bij de vele bezoeken van de Dokter aan toekomstig Londen in DOCTOR WHO staat de stad meestal nog overeind, maar de ene na de andere alien probeert de stad over te nemen: de Daleks proberen het al zo lang de serie loopt, en ook de Cybermen en allerlei exotischer vijanden doen hun best. In een aflevering van een paar jaar terug werd Londen gekoloniseerd door een bos, al bleek dat de stad juist goedgezind. Ook in de verschillende Quatermass-series en -films zijn er vaak snode plannen om de stad over te nemen: in QUATERMASS AND THE PIT (zowel de serie uit 1958-1959 als de film uit 1967) vindt professor Quatermass bijvoorbeeld alien-resten in de Londense ‘pit’ uit de titel. Zelfs planten kunnen de stad helemaal overnemen, zoals te zien is in THE DAY OF THE TRIFFIDS (Steve Sekely, 1962). Ironisch wellicht, dat in films en series uit een land dat zelf ooit eindeloos veel territoria koloniseerde de angst voor infiltratie en invasie zo sterk leeft.
Opvallend, met al die aliens en andere wezens die Londen willen binnendringen, is dat de oude Londense griezelgarde er kennelijk niet wil blijven. In DRACULA 2000 (Patrick Lussier, 2000) heeft de grote vampier Londen verlaten voor de Verenigde Staten; in de televisiefilm DRACULA 3000 (Darrell Roodt, 2004) verkast hij zelfs naar de ruimte. Veel naar de toekomst verplaatste versies van THE STRANGE CASE OF DR. JEKYLL AND MR. HYDE, zoals bijvoorbeeld de film van John Carl Buechler met Tony Todd uit 2006, springen ook over de Atlantische Oceaan heen. Zelfs de oer-Londense Jack the Ripper wil wel eens een verandering van omgeving. In TIME AFTER TIME (Nicholas Meyer,1979) ontsnapt hij met de tijdmachine van H.G. Wells (daar hebben we hem weer) naar het San Francisco van de jaren zeventig. Arme H.G. (gespeeld door Malcolm McDowell) moet hem daar maar weer zien te vangen. Leuk feitje: het bekende nummer van Cindy Lauper ontleent zijn titel aan deze film. Een herstart van de film als serie vorig jaar strandde trouwens al na vijf afleveringen.
ALTERNATIEVE HOOFDSTAD
Dan zijn er nog de films die zich niet echt in de toekomst afspelen, maar een futuristische versie bieden van het verleden. Toen V FOR VENDETTA in 2006 gemaakt werd door James McTeigue (in samenwerking met de gezusters Wachowski) was het Thatcher-tijdperk waarin de oorspronkelijke graphic novel van Alan Moore en David Lloyd verscheen allang voorbij. De film speelt zich officieel in 2007 af, maar de jaren tachtig waren niet weg te denken. De verfilming van J.G. Ballards HIGH-RISE (Ben Wheatley, 2015) was al in de jaren zeventig een plan van producent Jeremy Thomas en speelt zich dus nog steeds af in een futuristische versie van dat decennium. En ook A CLOCKWORK ORANGE (Stanley Kubrick, 1971) valt niet helemaal te plaatsen: de film speelt zich af in een toekomst die ook veel retro-trekjes heeft.
Een ander terugkerend thema is dat een hele schaduwstad zich verbergt onder het Londen dat we kennen. Dat is in de Harry Potter-films natuurlijk zo: ergens op treinstation King’s Cross verbergt zich een extra perron, en tussen de winkeltjes kan je de diagonale Diagon Alley vinden als je de juiste krachten bezit. Maar ook in NEVERWHERE, de serie gebaseerd op het gelijknamige boek van Neil Gaiman, is er van alles in de drukke stad dat de meeste mensen nooit zien: als je de juiste Deur weet te vinden, kan je ontdekken waar alle namen van metrostations nou écht naar verwijzen. Zo behoudt zelfs de moderne metropool het gevoel van mysterie van vroeger tijden: er kan zich altijd ergens iets verschuilen.
YET TO COME
Wanneer in A Christmas Carol het spook van nog te komen kerstmissen Scrooge de toekomst laat zien, is die niet bijzonder vrolijk: niemand houdt van de oude Scrooge en een stel viert zelfs zijn dood. Met Londen is het niet veel beter gesteld: in de toekomst is de stad of kapot, of verlaten, of een dystopie… of het loopt dus op poten rond, kleine stadjes opslokkend, zoals in THE MORTAL ENGINES.
Londen blijft een bron van inspiratie. Hoe modern het ook wordt, de stad blijft iets ongrijpbaars en onverwoestbaars hebben. En laten we daarbij niet vergeten dat het ook de stad is waar Paddington (in PADDINGTON en PADDINGTON 2, twee fantasierijke kinderfilms die de genreliefhebber niet links mag laten liggen) een thuis vindt. Wat de gevolgen van de Brexit ook zullen zijn: Londen blijft, in de een of andere vorm of eigenlijk in allerlei vormen, bestaan – in ieder geval op het witte doek.
Copyright Hedwig van Driel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Dit is een iets bewerkte versie van het artikel dat eerder gepubliceerd werd in Schokkend Nieuws #135, december 2018.
