Het toneelstukje dat het hotelmanagement voor zijn gasten opvoert, is getiteld ‘Man Eats Alone / Man Eats with Woman’. In het eerste scenario verslikt de man in kwestie zich, en sterft. In het tweede scenario verslikt de man zich ook, maar wordt gered door zijn tafelgenoot. De moraal: een leven met zijn tweeën is beter dan een leven alleen. Het simplistische toneelstukje weerspiegelt het simplistische universum waarin het wordt opgevoerd. Welkom in de wereld van Yorgos Lanthimos.
Lanthimos werd tot leider van de zogeheten Griekse ‘weird wave’ gekroond na het succes van zijn derde speelfilm DOGTOOTH (2009), een inktzwarte komedie die verbazingwekkend genoeg voor een Oscar werd genomineerd. Het absurdisme dat Lanthimos’ films kenmerkt, beperkte zich in die film tot het gedrag van één personage: een dominante vader die zijn volwassen kinderen opgesloten houdt en leugens voert over de wereld buitenshuis. Absurd, maar voorstelbaar. In ALPS (2011) deed de Griek er een schepje bovenop. In deze film, waarin de hoofdpersonages zich laten inhuren om de rollen van overleden mensen te spelen, strekt het absurdisme zich uit naar meerdere mensen. THE LOBSTER is in dit opzicht de overtreffende trap: Lanthimos’ eerste Engelstalige productie toont een toekomst waarin de gehele maatschappij absurd is.
THE LOBSTER opent met een breakup scene: David (Colin Farrell) wordt gedumpt door zijn vrouw. Hij wordt afgevoerd naar een afgelegen hotel en krijgt 45 dagen om een nieuwe levenspartner te vinden. Lukt dat hem niet, dan wordt hij veranderd in een dier naar keuze. In deze dystopische maatschappij wordt volgens strenge wetten geleefd. Deze regels, die zich gedurende de film aan de kijker openbaren, zijn gebaseerd op aannamen die zo kinderlijk logisch zijn dat ze absurd worden, zoals ook de extreem bureaucratische samenleving uit Franz Kafka’s Het proces de logica voorbij schoot en surrealistisch werd. Dat een leven samen beter is dan een leven alleen, is een van die aannamen – en dat je mensen daarvan overtuigt met behulp van een knullig toneelstukje.
Dik aangezette scènes als deze – of bijvoorbeeld een uitzonderlijk lullige uitvoering van croonerklassieker Something’s gotten hold of my heart – worden afgewisseld met meer understated humor, om tegen het einde van de film uit te monden in een diepzwart nihilisme. Maar ondanks het wisselen van toon valt alles precies op zijn plek; geen grap, geen zin, geen scène is overbodig. Iedere set, ieder shot is weer even prachtig en elegant. De acteurs zijn perfect gecast en vormen samen een fijne mix van meer of minder bekende gezichten. Olivia Colman, Ashley Jensen, Angeliki Papoulia en Ben Whishaw vullen hun rollen komisch en met zichtbaar plezier in, terwijl Rachel Weisz, John C. Reilly en Michael Smiley juist de tragische kant van hun personages benadrukken.
Het is natuurlijk passend dat een film over een ultiem gecalculeerde maatschappij zelf het toonbeeld van precieze volmaaktheid is, en tegelijkertijd klopt het voor geen meter. THE LOBSTER, bedoeld als waarschuwing en schrikbeeld, toont een wereld die zo uitgekiend is dat er geen ruimte meer is voor liefde, passie of chaos. Maar in zijn verbeelding van deze wereld heeft Lanthimos ook zijn eigen liefde, passie en chaos weggelaten. De middelen die hij gebruikt om een platte wereld te schetsen, zijn zelf dus ook plat. Het zorgt ervoor dat de film niet helemaal werkt als schrikbeeld. Lanthimos’ wereld is een hypothese, geen universum waarin we onszelf zien rondlopen. En de personages zijn louter zijn pionnen, geen mensen waarmee we ons vereenzelvigen. Is dat erg? Niet als je dat op zo’n bewonderenswaardig inventieve wijze doet.
Distributrie: Filmfreak. Copyright Basje Boer. NL: 22 oktober. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 21 oktober 2016.
