‘Bright Hope’ heet het stadje van de hoofdpersonen in de kannibalenwestern BONE TOMAHAWK. De ironie van die naam mag geen verrassing heten.
Veel westerns zijn post-apocalyptische films. Ze spelen zich af in een jonge samenleving, die kon ontstaan door het einde van de vorige beschaving. De klassieke Hollywoodwestern ziet het voordeel van de Apocalyps: de mogelijkheden om een nieuwe wereld te bouwen zijn onbegrensd. De aanleg van een spoorlijn is niet voor niets een typisch plotelement in het genre.
Dat optimisme wordt in BONE TOMAHAWK de nek omgedraaid wanneer Bright Hope barbaars bezoek krijgt. Dokter Samantha O’Dwyer (Lili Simmons) wordt ontvoerd door leden van een kannibalistische stam die al eeuwen de grotten in een verderop gelegen vallei bewoont. Haar man Arthur (Patrick Wilson) staat erop dat hij, ondanks zijn gewonde been, deel uitmaakt van het reddingsteam. Dat gezelschap bestaat verder uit sheriff Hunt (Kurt Russell), de oude hulpsheriff Chicory (Richard Jenkins) en de arrogante John Brooder (Matthew Fox) die opschept over hoeveel Indianen hij heeft vermoord. Het viertal trekt te paard richting de vallei. Vastberaden als de revolverhelden van weleer.
BONE TOMAHAWK heeft twee klassieke westernuitgangspunten: de reddingsmissie – het beste voorbeeld is John Fords THE SEARCHERS (1956) – en de strijd tegen de Indianen die de vooruitgang tegenhouden: een idee dat gepopulariseerd werd door Ford in STAGECOACH (1939). Fords Indianen, hoewel fantasiefiguren, vormden de blauwdruk voor de populaire representatie van deze bevolkingsgroep. Wat de antagonisten betreft is debuterend regisseur en scenarist S. Craig Zahler echter meer schatplichtig aan THE TEXAS CHAIN SAW MASSACRE (Tobe Hooper, 1974) en THE HILLS HAVE EYES (Wes Craven, 1977). Het meest hebben zijn schurken echter gemeen met stammen uit Italiaanse kannibalenfilms als CANNIBAL HOLOCAUST (Ruggero Deodato, 1980) en CANNIBAL FEROX (Umberto Lenzi, 1981). En niet alleen vanwege hun eetgewoonten; de wijze waarop ze hun slachtoffers ombrengen is net zo ritualistisch en luguber. Eén scène was eerder dit jaar een gruwelijk hoogtepunt op het Imagine-festival. Bezoekers spraken er met enthousiasme en walging over na.
Maar de confrontatie met de troglodyten is slechts de finale: het duurt bijna anderhalf uur voordat onze helden hun eerste kannibaal ontmoeten. Tijdens hun reis naar de vallei is de film een aangenaam kalme western, waarbij we de tijd krijgen om de personages te leren kennen. ‘Traag’ wordt vaak gezien als synoniem voor ‘saai’; ten onrechte. In BONE TOMAHAWK is het lage tempo een zelfverzekerde keuze. Het is genieten van Zahlers zorgvuldig gecomponeerde dialogen, vol droge humor en westernfilosofie:
‘You shouldn’t have shot those Mexicans. One of them was wearing a crucifix.’
‘Then Jesus should have saved him.’
Het zijn archetypes, deze personages, maar uitzonderlijk rijk geschreven en sterk gespeeld. Kurt Russell overtuigt als moreel standvastige sheriff. Het is echter Richard Jenkins die de show steelt als Chicory, een rol die geschreven is als komische noot, maar door zijn eerlijke spel een ontroerende lading krijgt. Jenkins vraagt met oprechte nieuwsgierigheid aan Russell hoe je een boek leest in bad en reageert enthousiast als een kind op het antwoord: met een muziekstandaard. Het is een van meest onverwacht mooie scènes van het jaar. Dergelijke lichtsprankjes zijn welkom in de grauwe wereld die Zahler ons voorschotelt. Met cameraman Benji Bakshi ontwikkelde hij een eigen versie van de westernesthetiek. Hun uitgestrekte vlaktes zijn stoffig grijs en zanderig geel. Ook als er bomen groeien, voelt het landschap dor en droog. Zelfs de blauwe lucht heeft iets sombers in de vlakke, matte shots van Bakshi. Zijn visuele stijl benadrukt dat het Oude Westen niet bepaald een paradijs was.
Problematisch is natuurlijk de racistische visie op Indianen. De film lijkt het er zelf ook moeilijk mee te hebben, getuige een scène waarin Lakota-acteur Zahn McClarnon verschijnt als ‘The Professor’. Het is een personage dat enkel bestaat om de beschuldigingen te weerspreken. Als enige Indiaan in de film legt de professor aan onze helden uit dat de grotbewoners héél anders zijn dan hij. Geen echte Indianen. Heus niet. Nu hebben de troglodyten inderdaad net zo veel gemeen met werkelijke Indianenstammen als met witte Amerikanen. Zó overdreven barbaars zijn ze, dat geen redelijke kijker eraan zal twijfelen dat ze puur het product zijn van de fantasie. Toch wringt er iets. De film gebruikt uiteindelijk dezelfde clichés als John Ford. Die ene scène met McClarnon, die de film gierend tot een halt brengt en totaal ongemeend voelt, lost dat probleem niet op. Een kritischer visie op het genre had BONE TOMAHAWK geen kwaad gedaan.
Distributie Splendid Film. Copyright Julius Koetsier. Oorspronkelijk gepubliceerd in Schokkend Nieuws 122. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 22 december 2016.
