TGIF | De film MARY SHELLEY, over de maakster van Frankenstein, en een totaal gebrek aan nieuwe ideeën in het filmnieuws van deze week doen Barend de Voogd hardop filosoferen. Waar komen originele, creatieve ideeën toch vandaan?
Ik zag MARY SHELLEY gisteren in de persvoorstelling. De film draait pas vanaf 22 november in de bioscoop, maar ik raad je hem nu al van harte aan. Elle Fanning (Alice in SUPER 8, Jesse in THE NEON DEMON en Zan in HOW TO TALK TO GIRLS AT PARTIES) is superbe als de 19-jarige schrijfster van de gothic horror-klassieker Frankenstein; or, The Modern Prometheus.
MARY SHELLEY is geen genrefilm maar een romantisch en psychologisch drama. De Saudische filmmaakster Haifaa Al-Mansour (ze regisseerde eerder het mooie WADJA over een Saudisch meisje dat haar eigen fiets wil hebben) vertelt een verhaal over de positie van vrouwen (Mary Shelley was de dochter van feministe Mary Wollstonecraft), een liefdesverhaal (ze leefde in een driehoeksrelatie met haar stiefzus Claire en de dichter Percy Shelley die zijn vrouw voor haar verliet) én een verhaal over de totstandkoming van een van de beroemdste horrorschepsels aller tijden.
Het Frankensteinverhaal wordt doorgaans op twee manieren geïnterpreteerd. Aan de hand van de Prometheus-mythe in de eerste plaats; dan is het een verhaal over wetenschappelijke hoogmoed (‘It’s alive!’) die natuurlijk bestraft wordt. Dat is zoals we Frankenstein en zijn creatie meestal in films zien: donder, bliksem, koperen bollen en een ontketend monster. Haifaa Al-Mansour kiest in MARY SHELLEY voor het tweede hoofdthema van het boek: de creatuur van Frankenstein is het eenzaamste schepsel ooit. Zodra zijn maker een blik op hem werpt, deinst deze terug in afgrijzen en laat hem in de steek. ‘Begone! Relieve me from the sight of your detested form.’
Die twee thema’s hebben iets gemeen, laat ik het bij gebrek aan beter maar even pedanterig ‘het probleem van de schepping’ noemen. Daarmee bedoel ik niets religieus. Als de misbruikschandalen, oorlogvoerende theocratieën en cartoondiscussies je al niet kotsmisselijk hebben gemaakt; hier is een ander voorbeeld van waarom kathedralen, synagogen en moskeeën beter kunnen worden omgebouwd tot cinema’s. Ik bedoel daarmee ook niet de vraag of THE THING geschapen zou kunnen zijn door The Engineers uit PROMETHEUS. Ik vind dat soort interconnectivity volkomen oninteressant; dat is twee dingen bij elkaar optellen. Zoiets als Dinosaurs + Nazi’s. Ugh.
Er kwamen deze week weinig linkjes binnen en de linkjes die ik kreeg inspireerden me niet, dus dat gaf me tijd om na te denken over de kwestie. Waar komen originele, creatieve ideeën toch vandaan? Mary Shelley schreef er zelf ook al over in het voorwoord van haar boek. ‘I thought and pondered – vainly. I felt that blank incapacity of invention which is the greatest misery of authorship, when dull Nothing replies to our anxious invocations. “Have you thought of a story?” I was asked each morning, and each morning I was forced to reply with a mortifying negative.’
‘Mortifying’, dat is steeds vaker het gevoel dat me bekruipt als ik al het superhelden-, remake-, reboot- en sequelnieuws van de week doorneem. In Hollywood heerst, om Mary’s woorden te gebruiken, ‘blank incapacity’. Het nieuws dat Dwayne Johnsons BIG TROUBLE IN LITTLE CHINA geen remake maar een sequel wordt, laat me volkomen koud. De overbodige remake van David Cronenbergs RABID wil ik nog wel beleefd afwachten omdat de Soska Sisters eerder AMERICAN MARY maakten. Ik schreef begin deze maand n.a.v. THE DARKEST MINDS over filmbezoekers die steeds maar hetzelfde willen herkauwen, maar dat verwijt treft echt niet alleen meisjes van een jaar of veertien. Ook het originele BLACKKKLANSMAN van Spike Lee werd aan de Amerikaanse boxoffice weer verslonden door de zoveelste middelmatige zomerhaai.
Nee, het leukste nieuws kwam deze week van Bobbejaanland. Ook niet heel creatief, maar tenminste wel tamelijk onverwacht en Jonas Govaerts van harte gegund. Wat me eigenlijk nog het meeste zorgen baart aan de voortwoekerende storm van twitteropinietjes, blahblahvloggers, infomercials en astroturfing is dat iemand als Ethan Hawke tegenwoordig voor ouderwets en elitair wordt uitgemaakt omdat hij zegt dat superheldenfilms overschat worden. Ethan Hawke heeft gewoon gelijk: de keizer heeft geen kleren aan. ‘Big business wants you to think that this is a great film because they wanna make money off of it.’ Zo is het. Of neem deze vreselijke figuur, Patrick H. Willems. Lever je kritische vermogen maar in, mensen, want: ‘Plot holes don’t matter. Stop talking about them.’ En daar hoort deze man zichzelf dan weer graag 13 minuten lang over praten in een kennelijk door Sennheiser G4 Evolution Wireless System gesponsorde en als comedy verpakte, maar opmerkelijk agressieve video.
Enfin, ik worstel met deze TGIF en denk terug aan een mooie scène in MARY SHELLEY waarin Mary, Percy en haar stiefzuster Claire een theater bezoeken. Iemand demonstreert hoe je met elektriciteit de ledematen van een dode kikker kunt laten bewegen. Een spectaculaire vonkenregen op het podium; de hele zaal roep oh! en ah! en applaudisseert. Mary Shelley niet. Mary Shelley zit doodstil. De jonge schrijfster is helemaal in zichzelf gekeerd, op zoek naar het boek dat nog in haar rijpt.
Ik kom to the point. De schrijversvrienden van Mary Shelley, zien we in de film, waren excentrieke en erudiete druktemakers, egoïsten en egocentristen. Percy Shelly en Lord Byron drinken, leven en declameren hun poëzie uit volle borst. Zij zijn de twitteraars, de influencers en de Patrick H. Willemses van de 19de eeuw. De vonkenregen op het podium. Oh & ah!
En Mary Shelly zit daar maar, in eigen gedachten verzonken.
Dus… waar komen de goede creatieve ideeën vandaan? Niet van al het kabaal, in elk geval. Het mooie van het boek is dat Frankensteins ‘probleem van de schepping’ uiteindelijk helemaal niet technisch blijkt te zijn (Shelley legt niet eens uit hoe hij het wezen maakt), maar moreel: neem je er je verantwoordelijkheid voor? De nieuwe film laat heel mooi zien hoe Mary Shelley zich ontwikkelde van een meisje dat doorsnee-horrorverhalen schreef tot een schrijfster die gaandeweg ontdekte dat ze al haar gevoelens van eenzaamheid in haar monster had gestopt. En zij nam er wél de verantwoordelijkheid voor. Frankenstein verscheen in 1818 aanvankelijk anoniem, de heren uitgevers en recensenten vonden het monsterboek niet erg ‘ladylike’, maar Mary Shelley zette uiteindelijk trots haar naam op de cover van haar creatie.
Ik denk dat dat het is. Vergeet Dinosaurs + Nazi’s of andere vormen van berekening. Vergeet de oh!’s, de ah!’s, de likes en de vloggers die je een muilpeer willen verkopen als je het niet met ze eens bent. Neem de verantwoordelijkheid. Mary schrijft het op bladzijde 10 in Frankenstein en het citaat wordt terecht ook in de film gebruikt: ‘There is something at work in my soul which I do not understand.’ Accepteer het – begrijpelijk of niet, mooi of lelijk, goed of fout – en keer je ernaartoe, want daar wacht je eigen, unieke schepping.
Fijn weekend!
