De oude Alfred Hitchcock wilde zich nog wel eens aan een experimentje wagen. Zoals bij de film ROPE (1948), waarin een moordgeschiedenis zogenaamd in één ononderbroken take van begin tot eind wordt vastgelegd.
Ook het geslaagdere REAR WINDOW (1954) berust eigenlijk op een gimmick. James Stewart is door een gebroken been aan de rolstoel gebonden, waardoor zijn kijk op de dagelijkse gang van zaken wordt verengd tot een onschuldig potje gluren bij de buren. Onschuldig, tot hij er getuige van is dat één van die buren zijn vrouw vermoordt. Acteur Robert Montgomery haalde in 1946 als gelegenheidsregisseur een nog gewaagder foefje uit met de Raymond Chandler-verfilming LADY IN THE LAKE. Montgomery laat het point of view van de regisseur samenvallen met dat van de door hemzelf vertolkte hoofdpersoon, zodat deze laatste alleen in beeld komt wanneer hij in de spiegel kijkt. Volgens de boekjes behoort de film niet tot de top van het film noir-genre; een gimmick maakt dus nog geen goede film.
Waar deze uitvoerige aanloop toe leidt? Tot de verheugde constatering dat zo’n vormtechnisch experiment sporadisch wel degelijk bevredigend en verfrissend uitpakt. THOMAS EST AMOUREUX (Franstalig, maar hier onder zijn misleidende exporttitel uitgebracht) van de regisseur Pierre-Paul Renders en scenarist Philippe Blasband bevindt zich conceptueel op het snijpunt van REAR WINDOW en LADY IN THE LAKE. De titelfiguur is, net als James Stewart, een film lang aan één plaats gebonden, en blijft, net als Montgomery, al die tijd buiten beeld.
In een vage, nabije toekomst (de regisseur zelf spreekt liever van een parallelle wereld) heeft de 32-jarige Thomas zich in zijn appartement opgesloten. Hij komt er al acht jaar lang niet uit en hij laat niemand binnen, met als excuus dat hij aan pleinvrees lijdt. Zijn computerscherm bepaalt zijn zicht op de werkelijkheid en houdt de indringers als het ware gevangen in een onbeweeglijk kader, dus op afstand. De reden voor Thomas’ vrijwillige afzondering moet misschien gezocht worden in een onbewust verzet tegen een overheid die haar onderdanen van de wieg tot het graf begeleidt en via het computerscherm een oogje in het zeil houdt. Maar volgens Renders komt het gevaar niet van één kant. Het is de wisselwerking tussen de onbegrensde mogelijkheden van de technologie en de steeds grotere gemakzucht van de mens, die Thomas tot slachtoffer maakt.
Zo naverteld lijkt het verhaal van THOMAS EST AMOUREUX een variant op George Orwell’s naargeestige 1984, waarbij de rigide beperking tot één camerastandpunt ook niet echt hoopvol stemt. Na een opwindend begin, waarin Thomas cybersex bedrijft met een virtuele, naar Lara Croft gemodelleerde vriendin, krijgt de film zijn definitieve, eenvormige uiterlijk: een lange opeenvolging van ’talking heads’ die zich via de monitor tot Thomas richten. Maar de confrontaties met uiteenlopende types als Thomas’ bezorgde moeder en zijn bemoeizuchtige verzekeringsagent en psychiater blijken geestiger en afwisselender dan verwacht, waarbij de fantasierijke art-direction een belangrijke duit in het zakje doet. Bovendien groeit de onzichtbare stumper, bij monde van acteur Benoït Verhaert, uit tot een echt personage. Thomas kan bot en afstandelijk zijn, maar ook onzeker en hunkerend naar echt contact.
Dat laatste treedt aan het licht wanneer hij zich, op dringend advies van zijn verzekeringsmaatschappij en psychiater, tot een op internet opererende escort-service wendt. Er vloeien twee dates uit voort, waarvan de eerste uiteindelijk strandt op Thomas’ onwil zijn huis te verlaten. De tweede is met een triestige vrouw die bij wijze van taakstraf gedwongen wordt zich te prostitueren. Hier verlaat THOMAS EST AMOUREUX het terrein van de satire om dieper onder de huid van zijn personage te kruipen. Omdat Thomas verliefd raakt, begint het probleem van elkaar wél kunnen zien en horen maar níet kunnen aanraken, ook de toeschouwer te benarden en zou je de kluizenaar wel met een knuppel achter zijn computer willen wegslaan. De visuele kunstgreep van het enkelvoudige point-of-view blijkt dan ineens ook een inhoudelijke noodzaak te bezitten, want beter in staat de kloof tussen geliefden te verbeelden dan het meer algemene perspectief van de doorsnee-film.
De knappe balans tussen humor en ernst en toegankelijkheid en vernieuwing, leverde THOMAS EST AMOUREUX op het festival van Venetië de persprijs op. Getuige zijn eervolle derde plaats in de publieksenqute, wisten ook de bezoekers van het afgelopen Festival van de Fantastische Film Renders’ intieme en inventieve Europese SF-alternatief op waarde te schatten.
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #50, april/juni 2001.
