Wat is angstaanjagender: een uit foam latex opgestane, lubberende fopspeen met zaagtanden die suffe filmpersonages verorbert, of het uit ongeluk geboren monster dat in de mens zelf huist en op wie men alleen schijnoverwinningen kan behalen? De voor bijna niets en een handjevol nog wat gemaakte Britse KLASSIEKER SEANCE ON A WET AFTERNOON (in 2000 opnieuw verfilmd door Kiyoshi Kurosawa als KOREI/SEANCE) laat er geen misverstand over bestaan.
Regisseur Bryan Forbes bewerkte de obscure roman van Mark McShane tot een uiterst economisch produceerbaar scenario dat de BBFC niet voor ’t hoofd zou stoten, nam de regie op zich en ziedaar: ook nu nog mist deze veertig jaar oude film zijn uitwerking niet. De plot lijkt dan ook akelig dicht bij huis en actualiteit te liggen: het geïsoleerde echtpaar Myra (Stanley) en Bill (Attenborough) kidnapt een jong schoolmeisje. Al snel wordt duidelijk dat Myra een uiterst labiele figuur is die in de loop van de gebeurtenissen niet alleen verder de greep op de werkelijkheid kwijtraakt, maar een nog een sinisterder plan heeft met de jonge gevangene dan haar echtgenoot aanvankelijk kan bevroeden. Losgeld of pedofilie is niet het motief van de onderneming. Nee, Myra heeft een spiritistische gave en de buitenwereld moet daarvan worden overtuigd. Wat is dus effectiever voor Myra dan zich te melden bij de radeloze ouders van het vermiste meisje, teneinde haar paranormale diensten aan te bieden? Het verhaal zou slechts een thematisch perfide horrorthriller zijn geweest als Forbes niet hoger had gemikt dan de handeling per se: evenals in de enigszins AAN SEANCE ON A WET AFTERNOON verwante John Fowles-adaptatie THE COLLECTOR (1964; William Wyler) schuilt onder het oppervlak echter de werkelijke tragedie. In dit geval die van een kinderloos huwelijk waarin een man zich op het hellend vlak van de criminaliteit begeeft om de levenspijn van zijn vrouw te verlichten. Je kunt zoeken naar films die op een zo natuurlijke wijze psychodrama en horrorfilm met elkaar verbinden, maar je zult er weinig vinden met de homogeniteit, morbide sfeer en het duurzame kippenvel-effect van SEANCE ON A WET AFTERNOON. Bryan Forbes, maker van de prachtige James Clavell-verfilming KING RAT (1965) en de Ira Levin-thriller THE STEPFORD WIVES (1975), verheft hier met minimale middelen het impliciet angstaanjagende tot kunst. De voortdurende dreiging van escalatie legt hij daarbij in handen van zijn twee hoofdrolspelers. Attenborough is erg goed als de gedweeë schlemiel die te veel van zijn vrouw houdt om z’n verstand erbij te houden, maar Stanley trekt deze essentieel Britse film onherroepelijk naar zich toe met een method-vertolking pendelend tussen de parameters weggestopt verdriet en mentale implosie. Een veeg teken, overigens: Kim Stanley (1925-2001) was ook privé een eenzame en depressieve vrouw die het zichzelf gedurende haar leven allesbehalve makkelijk maakte. Met zijn stemmig-sombere zwart-wit-fotografie, sobere maar griezelige John Barry-muziekjes (denk Q & Q wanneer de onscherpe foto van de man in het bos in beeld komt) en geweldige understated mise-en-scène grijpt Forbes’ film de kijker nog altijd bij de lurven. Doet de façade van het spookachtig verlaten ogende herenhuis waar Myra en Bill wonen al verontrustend aan, binnen lijkt de tijd stil te staan en de lucht naarmate de film vordert steeds dunner te worden. Zelf zegt de regisseur in het uitgebreide interview op dit mooie schijfje dat de suggestie van geweld en gruwel (zoals in de manier waarop de ontvoering van het meisje is gefilmd) altijd het tonen ervan overtreft. Dat mag dan in onze tijd van alles-moet-kunnen geen populaire visie zijn – dit besef van toonverschil bepaalt de kracht van deze klassieker. In de aangetaste mensengeest kan het onzichtbare monster een sluimerleven leiden, terwijl de klok tikt. Dat is de horror die er werkelijk toe doet film **** / extra’s *** Copyright 2004 Oliver Kerkdijk. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #62, p53.
