Na een lange stoet herverfilmingen van roemruchte horrorfilms uit de jaren zeventig stort Hollywood zich met THE DAY THE EARTH STOOD STILL op een sciencefictionklassieker uit 1951. De film van Robert Wise had een duidelijke boodschap: de oorlogszuchtige mensheid moest ontwapenen, om vernietiging door buitenaardse krachten te voorkomen. De nieuwe versie vertroebelt die boodschap, en niet zo’n beetje ook.
Hoewel hedendaagse kijkers zich bij het origineel van Robert Wise kunnen beklagen over een laag tempo en een gebrek aan actie, wordt THE DAY THE EARTH STOOD STILL nog altijd gekoesterd door liefhebbers van sciencefiction die tot nadenken stemt. Natuurlijk beschikte de film ook over andere sterke troefkaarten: de vliegende schotel waarmee de buitenaardse gezant Klaatu in Washington landt, behoort tot de mooiste uit de filmhistorie; robot Gort was ook al zo’n geslaagd genre-icoon, en de thereminmuziek van Hitchcocks latere hofcomponist Bernard Herrmann behoort to diens beste werk.
Maar het idee dat aan de film ten grondslag lag droeg meer bij tot de klassieke status. De film was een onverbloemde oproep tot pacifisme en dat was een gedurfde stellingname in een periode waarin de nucleaire wapenwedloop en de Koude Oorlog tussen de VS en de Sovjet-Unie dagelijks het nieuws domineerden. Gezien het wapengekletter van de laatste zeven jaar zou een herhaling van die heldere boodschap helemaal niet misplaatst zijn, maar regisseur Scott Derrickson en scenarioschrijver David Scarpa zoeken in hun nieuwe bewerking vooral aansluiting bij het milieu-alarm dat Al Gore een Oscar en een Nobelprijs opleverde. Dat vermoeden we tenminste, want als de film ergens tekort schiet, dan is het wel in het overbrengen van een heldere boodschap.
Derrickson maakte eerder het weinig verheffende HELLRAISER: INFERNO en het aanmerkelijk interessantere THE EXORCISM OF EMILY ROSE. Die laatse film koppelde een religieus-ethisch getint rechtbankdrama aan intense gruwel, maar de maker slaagde er niet in om die twee uitersten tot een organisch geheel samen te voegen. De tweespalt kenmerkt ook zijn nieuwe film, op meerdere fronten. Derrickson is zich ongetwijfeld bewust van de populariteit van het origineel en misschien ook van het premature gemor van de fans die de herverfilmer al van blasfemie betichtten voor er een meter film geschoten was. Die diskwalificatie is wel toepasselijk, want de Klaatu van Robert Wise, gespeeld door de boomlange Brit Michael Rennie, is vaak met Jezus vergeleken. Hij werd gestuurd door hogere machten, herrees uit de dood en kwam op aarde om een boodschap van naastenliefde te verkondigen.
De nieuwe Klaatu wordt gepast onderkoeld vertolkt door MATRIX-verlosser Keanu Reeves, die meteen bij de landing van zijn ruimteschip al het loodje legt en een wederopstanding krijgt, waarbij het klassieke Gort-commando ‘Klaatu Barada Nikto’ klinkt. Dat hebben de fans dan alvast gehad, hoor je Derrickson denken. De superkrachten van de heiland worden later in de film dermate vaak en soms ook inconsequent door Klaatu aangewend, dat ze hun symboolfunctie en impact volledig verliezen. De gezant spreekt niet meer eenduidig over wapengekletter, maar keert zich in vage termen tegen de destructieve inborst van de mens, die de schaarse natuurlijke bronnen van de aarde niet op waarde weet te schatten en dus vernietigd moet worden.
Aan wetenschapper Jennifer Connelly en haar obstinate stiefzoontje Jaden Smith (Will junior) de taak om Klaatu en daarmee ook de retrofuturistische Gort op andere gedachten te brengen. Een vergelijkbaar proces werd door Wise ingetogen en met mooie filosofische terzijdes uitgewerkt, maar de wetten van het moderne Hollywood gebieden dat een reusachtige robot die goed kan slopen dat vooral veelvuldig en luidruchtig moet doen, om verveling uit te sluiten. Smaken verschillen, maar deze Gort maakt op ondergetekende liefhebber van de oude film een zeer fraaie indruk, tot hij zijn ware, getransformeerde aard laat zien en de film in een jammerlijk schiet-, knal- en sloopfestijn ontspoort.
Daarin schuilt de fatale paradox van deze bij vlagen fraaie en ontroerende film: we worden eerst gewaarschuwd voor ons destructieve karakter, maar krijgen daarna toch weer het standaardsloopwerk dat in Hollywood nog steeds voor topamusement moet doorgaan. De schotel van Wise landde niet voor niets in Washington, waar Klaatu kennis maakte met de ideeën waarop de Amerikaanse democratie gestoeld is. De gloeiende bol van Derrickson landt in Central Park op Manhattan, omdat Roland Emmerich ooit liet zien hoe leuk het is om boze aliens op de wolkenkrabbers los te laten. Zoiets kan ook vermakelijk zijn, en dat was het destijds in INDEPENDENCE DAY zeker, maar de Duitse sloper pretendeerde geen moment iets meer te brengen dan vet aangezet kermisvermaak.
Derrickson en de zijnen heffen het vingertje om slopers de les te lezen, maar zwelgen tegelijkertijd in de destructie die ze veroordelen. Dat die hypocriete stellingname gekoppeld wordt aan een fraaie hommage aan een van de favoriete films van ondergetekende verzacht de pijn enigszins, maar heen en weer geslingerd worden tussen verwondering en ergernis, om uiteindelijk met een spreekwoordelijk kluitje in het riet gestuurd te worden, is een gekmakend schizofrene ervaring.
Di: Warner Bros/Fox (BE: 10 december / NL: 11 december)
Copyright Bart van der Put. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 11 december 2008.
