De Verenigde Staten begonnen ooit als dertien staten die verlangden naar onafhankelijkheid. Van Massachusetts in het noorden tot Georgia in het zuiden. Deze strook land is het onderwerp van de bizarre road movie THE SWEET EAST.
THE SWEET EAST is het speelfilmdebuut van Sean Price Williams, een cinematograaf die al jaren werkt met een paar van de interessantste onafhankelijke filmmakers. Denk aan namen als Josh en Benjamin Safdie, Alex Ross Perry, Michael Almereyda en zelfs Abel Ferrara. Hij maakt het soort kleine, opvallende films waar acteurs cultsterren mee worden, en in de cast van THE SWEET EAST zitten ook heel wat bekende gezichten voor iedereen die het Amerikaanse filmhuis in de gaten houdt.
De grootste ster is echter Williams’ camerawerk, gekenmerkt door zacht kleurgebruik en korrelige textuur. Aan het begin van de film wisselen we af tussen de stijlvolle cinematografie van Williams en chaotische beelden op de mobieltjes van middelbare scholieren uit South Carolina, die op schoolreis zijn in Washington D.C. De tieners zijn goor, lawaaierig en gruwelijk irritant, dus het is begrijpelijk waarom protagonist Lillian (Talia Ryder, die in 2020 een geweldig debuut maakte in NEVER RARELY SOMETIMES ALWAYS) zich afzijdig houdt. Haar ongeïnteresseerde blik komt zelden van haar telefoonscherm, totdat ze in een pizzeria naar de wc gaat en een intiem liedje begint te zingen. Via haar spiegelbeeld maakt ze plotseling oogcontact met het publiek. De sfeer is droomachtig, lieflijk en heel persoonlijk, alsof Lillian voor ons opengaat. Dan klinken er schoten in het restaurant. Een kleine gewapende kerel (Andy Milonakis, aan het begin van deze eeuw bekend als MTV-komiek) beticht de manager van pedofilie en wil de kelder zien waar de kinderen opgesloten zitten (een verwijzing naar de pizzagate-complottheorie). Williams en scenarist Nick Pinkerton weten veel humor te halen uit het contrast tussen de warme beelden en twinkelende muziek en het absurde geweld van hedendaags Amerika.
Terwijl ze de pizzeria uit vlucht verliest Lillian haar telefoon, en daarmee blijkbaar ook alle interesse in haar leven tot op dat punt. Ze wordt opgenomen door een groep kunstenaars/antifa-activisten die willen matten met het plaatselijke clubje nazi’s. Lillian belandt onbedoeld op de nazibarbecue en ontmoet daar Lawrence (Simon Rex, de voormalig MTV-VJ die in 2021 verraste met zijn rol in RED ROCKET), een docent literatuur die zich een beetje schaamt voor de andere aanwezigen. ‘One does not always find the better class of white men at these events. An irony unique to this early stage of racial consciousness.’ Lillian doet alsof zijn academisch verwoordde racisme haar oprecht interesseert en hij neemt haar al snel onder zijn vleugel.
In RED ROCKET speelde Rex voormalig pornoster Mickey, een narcistische uitzuiger die een zeventienjarig meisje verleidt. Ondanks hun zeer verschillende achtergrond lijken Lawrence en Mickey op elkaar: beide personages zijn verachtelijke mannen, maar hebben ook iets charmants door hun puppy-achtige domheid. De scènes tussen Lillian en Lawrence zijn veruit de grappigste, voornamelijk dankzij Rex’ ontwapenende gevoeligheid in contrast met zijn verwerpelijke uitspraken. Lawrence vertelt Lillian over Edgar Allan Poe, maakt tochtjes met haar in een roeiboot, en probeert haar constant te doorgronden, maar Lillian houdt hem de hele tijd aan het lijntje.
Ryder speelt Lillian met een voortdurende afstand van de gebeurtenissen om haar heen. Ze is iemand die zelf geen overtuigingen heeft en zich daarom makkelijk kan aansluiten bij iedereen die ze wél heeft. Lillian is een leeg blad dat anderen gebruiken als vertegenwoordiger van hun eigen verlangens. Bijna iedereen die Lillian ontmoet valt als een blok voor haar, wat haar in staat stelt om de meeste situaties naar haar hand te zetten. Zo ook twee filmmakers die haar omverlopen in New York. De regisseur Molly (Ayo Edebiri) en producent Matthew (toneelschrijver Jeremy O. Harris) zijn meteen hoteldebotel van Lillian, en overtuigen haar om te acteren in hun indiefilm. Zo tuimelt Lillian de filmwereld in, beleeft ze het nachtleven van New York en ervaart ze hoe het is om een kleine ster te zijn. Edebiri en Harris zijn allebei ook erg grappig als twee enthousiaste kunstenaars met een visie waar geen touw aan vast te knopen valt. Niet dat Lillian daar iets om geeft, zij wil vooral meer weten over haar knappe Britse tegenspeler Ian (Jacob Elordi). THE SWEET EAST leidt de kijker door verschillende werelden, de een nog vreemder dan de vorige. Williams’ film heeft soms iets weg van de documentaires van Louis Theroux, of het tv-programma MAN BIJT HOND. De rare figuren krijgen alle tijd en ruimte om zichzelf voor schut te zetten terwijl ze proberen indruk te maken op Lillian.
De ideologen zijn allemaal op een of andere manier kunstenaars en vertegenwoordigen allemaal een andere kunstvorm. De punker die Lillian ontmoet noemt zichzelf een ‘artivist’ en maakt krijsende compilaties van de live-feeds van beveiligingscamera’s. De filmmakers zijn bezig met een historisch drama, Lawrence is geobsedeerd met literatuur en poëzie. Lillian daarentegen is enkel gemotiveerd door banale drijfveren zoals geld, genot en lust. Het enige waar ze talent voor heeft is liegen: bij iedere nieuwe ontmoeting presenteert ze een andere versie van zichzelf. Het is een cynische kijk op Gen Z, in een cynische film die tegenover geen enkel onderwerp genade toont.
Dat Lillian emotioneel zo ver van de kijker is verwijderd zorgt wel voor een euvel in de laatste helft van de film, waar de situaties om haar heen minder bizar worden en we het dus vooral met haar moeten doen. Zij is bewust een leeg gat waar je het hart van de film zou verwachten. Gelukkig houdt Williams de film altijd interessant met zijn grillige stijlkeuzes. Hij moet hoe dan ook worden geprezen voor een gedurfd debuut. Dit is een film zoals ze zelden nog worden gemaakt.
De Odyssee langs de oostkust is meteen ook een reis door de tijd, door de vroege geschiedenis van Amerika. Molly’s film gaat over de jaren na het graven van het Erie Canal, voltooid in 1825. Edgar Allan Poe werpt zijn schaduw over een groot deel van THE SWEET EAST. Lawrence verzucht dat Lillian eigenlijk te laat is geboren. Tegelijkertijd voelen de verschillende groepen dat de toekomst zo onzeker is dat ze geweld moeten gebruiken om hun manier van leven in stand te houden. De punker die Lillian rondleidt heeft al snel een kunstwerk over de aanval op de pizzeria gemaakt, en vol geestdrift voorspelt hij dat die terreurdaad niks gaat voorstellen vergeleken met wat er nog gaat komen. Er hangt een duistere wolk boven THE SWEET EAST. Williams toont ons verschillende groeperingen, bespot ze allemaal, maar wijst er ook op dat ze tot de tanden gewapend zijn. Wanneer de paden van deze kwibussen elkaar kruisen explodeert de film in stompzinnig en bruut geweld. Williams laat Amerika zien als een land dat wederom een aanzienlijke transformatie tegemoet gaat. Of het zal uitlopen op een revolutie of een burgeroorlog is nog niet zeker, maar de combinatie van vuurwapens en ideologie brengt op den duur altijd bloedvergieten met zich mee. De voorspelling van THE SWEET EAST is dan ook bepaald niet geruststellend. Voor Lillian is dat enkel reden voor een gniffel. Het einde van de wereld, so what? Als je er maar om kan lachen.
