Ook al willen de regisseurs ons doen geloven dat we ons in andere sterrenstelsels en op kolkende planeten bevinden, uiteindelijk speelt elke sciencefictionfilm zich gewoon op aarde af. Iedereen in de film houdt zich aan aardse natuurwetten, de politieke constellaties zijn identiek en de mens is heer en meester. De eerste sf-film zonder ons soort mensen moet nog gemaakt worden.
Ook STAR WARS is op en top aards. In de nieuwste episode STAR WARS: EPISODE II – ATTACK OF THE CLONES wordt er gereisd naar de planeten Coruscant, Naboo en Tatooine, maar deze zijn zo duidelijk gemodelleerd naar Japan en Tunesië dat we ons toch weer op vertrouwd terrein bevinden. De planeetbewoners zien er ‘bizar’ uit, maar je hoeft alleen maar een blik op de uitzinnig gevormde schepsels in onze oceanen te werpen om te weten waar George Lucas zijn inspiratie vandaan haalt. Lucas’ fantasieën blijven dicht bij huis, terwijl de werkelijkheid juist vaak vreemder is dan je je kunt voorstellen. Zou je een gasplaneet als Jupiter, met een reuzenstorm die al zo’n driehonderd jaar voortraast, hebben kunnen verzinnen? Als je eenmaal weet dat die storm bestaat, klaag je niet zo snel meer over een Hollands regenbuitje.
Die les in relativering is vaak het hoge doel van een sf-film, ook die van STAR WARS. De mens moet zijn plaats weten en zich verantwoordelijk voelen voor het welzijn van anderen, waarbij de duistere kant die iedereen heeft, onderdrukt moet worden. Bij dit soort grote levenslessen voor hardhorenden horen grootse special effects, wist Lucas al in 1977, en ook in ATTACK OF THE CLONES pakt hij weer flink uit. In het begin van de film worden we rondgeleid in een Japans ogende metropool door Anakin Skywalker (Hayden Christensen), nu een bronstige tiener, die prinses Padmé Amidala (Natalie Portman) moet beschermen na een aanslag, waarbij uiteraard de toekomst van de Republiek en de verenigde sterrenstelsels op het spel staat. In een duizelingwekkende scène vliegt en valt hij langs de wolkenkrabbers, een andere ruimteauto achtervolgend. Lucas heeft deze scène lang opgerekt, zodat je de kans krijgt om goed naar de stad te kijken. Dat is een hemelsbreed verschil met STAR WARS: EPISODE 1 – THE PHANTOM MENACE, waarin elk filmbeeldje zo was volgepropt met voorbijflitsende ‘imponerende’ vondsten dat het je op den duur compleet koud liet. In ATTACK OF THE CLONES weet Lucas zijn spilziekte beter te beheersen, zodat de beelden weer wat meer impact hebben. De trukendoos is nog steeds rijkelijk gevuld, maar barst niet meer uit zijn voegen.
De belangrijkste kritiek op THE PHANTOM MENACE betrof de mechanische kilheid, waar Lucas al vanaf THX 1138 mee wordt geassocieerd. De acteurs spelen geen mensen van de straat, maar altijd uitverkorenen en leiders die uiterst functionele dialogen voeren, waarbij Lucas zich geen frivoliteit permitteert. En als hij dat plotseling wel doet, zoals met de onuitstaanbare Jar-Jar Binks (in ATTACK OF THE CLONES in een serieuzere kleine rol), dan slaat hij de plank volledig mis. Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) werd de verpersoonlijking van het failliet van THE PHANTOM MENACE: zelden stond een personage er zo reddeloos bij tussen al die special effects. Die mechanische kilheid is ook weer rijkelijk aanwezig in ATTACK OF THE CLONES, maar wonderlijk genoeg is dat deze keer niet altijd een minpunt, maar heeft het soms zelfs een toegevoegde waarde. Omdat de personages nu iets meer de ruimte krijgen en het scenario beter uitgebalanceerd is, past die kilheid eigenlijk wel bij de inhoud: de klonen uit de titel staan niet heel ver weg van de schepsels die hen hebben bedacht. Ook de slogan van de film, ‘A Jedi shall not know anger. Nor hatred. Nor love’ geeft al aan dat gevoelloosheid een verdienste is voor een Jedi, wat meteen het emotieloze acteren verklaart. Langzaam ontdooit Anakin, want ATTACK OF THE CLONES moest een Groots Liefdesverhaal worden, over een verboden liefde temidden van het ruimtevacuüm. Maar sprake van een zinderend liefdesavontuur is er niet, wat vooral te maken heeft met de bleekheid van Anakin, gespeeld door nieuwkomer Hayden Christensen, die weinig meer uitstraalt dan een zucht naar heldendom. Zijn Dark Side die later tot zijn nieuwe identiteit Darth Vader zal leiden, wordt in een korte scène al aangekondigd, maar dan heb je het ook wel gehad. Puber Anakin en mentor Obi-Wan, met een Jezus-achtig kapsel, zijn eigenlijk veredelde politieagenten die The Force gebruiken als wapenstok om de boeven te vangen.
De grootste boeven zijn Palpatine/Darth Sidious (Ian McDiarmid) en Count Dooku, gespeeld door Christopher Lee als een soort Saruman in space. De politieke machtsspelletjes blijken in andere sterrenstelsels net zo ondoorzichtig als in Holland, maar in de ruimte hebben ze de oplossing gevonden: vel je tegenstanders door ze in de arena tegen drie afschuwelijke beesten te laten vechten. Was de vijand maar zo makkelijk te herkennen. Die knokscènes nemen de laatste veertig minuten van de film in beslag en zijn met recht het hoogtepunt van de film.
THE PHANTOM MENACE bleek een van de meest overgehypte films aller tijden te zijn, terwijl het betere ATTACK OF THE CLONES met veel minder tromgeroffel in de bioscopen wordt uitgebracht. De verwachtingen over het derde deel zijn wel weer hooggespannen: het kan niet anders of de volgende STAR WARS wordt grimmiger dan het infantiele PHANTOM MENACE en het voorbereidende ATTACK OF THE CLONES. Anakin moet immers tot Darth Vader transformeren nadat hij Luke en Leila heeft verwekt. Het wordt tijd dat die Jedi’s eens van hun voetstuk vallen en echte mensen van vlees en bloed worden.
Copyright Mariska Graveland. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #55, zomer 2002.
