De eigenaar van een leegstaand pand dat rond 1900 dienst deed als ziekenhuis trok vanwege de titel zijn eerder toegezegde medewerking aan de film in. Het bleek koudwatervrees, want in weerwil van de onheilspellende én prikkelende lading van de medische Latijnse term, is PSYCHOPATHIA SEXUALIS – behalve een van de eigenaardigste Amerikaanse indies van de laatste jaren – opvallend terughoudend in het tonen en exploiteren van de zogenaamde perverse gedragingen van zijn personages.
Uitgangspunt zijn de geschriften van de Oostenrijkse psychiater Richard Von Krafft-Ebing (1840-1902), die de termen sadisme en masochisme in het dagelijks spraakgebruik introduceerde. Krafft-Ebing was zowel een taboedoorbrekende pionier als een gevangene van zijn tijd. Zo haalde hij als wetenschapper seksueel afwijkend gedrag uit de sfeer van hel en verdoemenis, maar meende hij tegelijk dat homoseksualiteit door bijvoorbeeld hypnose te ‘genezen’ viel. En de meest expliciete passages uit zijn magnum opus Psychopathia Sexualis (1886), een inventaris van seksuele aberraties, publiceerde hij in het Latijn, opdat de doorsnee (lees: niet academisch gevormde) lezer zich er niet aan zou kunnen verlustigen.
De 42-jarige Bret Wood, filmpublicist en -regisseur uit Atlanta, Georgia, lichtte een aantal case studies uit het werk van Krafft-Ebing en verfilmde ze in een stijl die teruggrijpt op de filmtaal uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Zoals in het verhaal van het bleke moederskindje dat zijn seksuele opwinding niet kan bedwingen wanneer de dienstmeid zich aan een scherp voorwerp verwondt en het bloed vrijelijk begint te stromen. De vampiristische jongeman is een geslaagde expressionistische creatie van acteur Daniel May die met een hoekige motoriek door maanbeschenen gangen en trappenhuizen dwaalt. In een toegevoegd interview bekent de regisseur zijn schatplichtigheid aan DAS KABINETT DES DR. CALIGARI (1920). Voor een ander segment, dat in de vorm van een schaduwspel het onderwerp necrofilie behandelt, liet Wood zich naar eigen zeggen inspireren door HERR TARTÜFF (1926), een minder bekende film van F.W. Murnau.
Behalve door zijn archaïsche stijl onderscheidt PSYCHOPATHIA SEXUALIS – dat overigens wel in kleur is gedraaid – zich door een onnaturalistische en iedere sensatie ontwijkende aanpak, alsof Wood de remmingen van zijn personages ook op die manier zichtbaar heeft willen maken. Gevangen in een strak, laat-Victoriaans keurslijf beleeft niemand plezier aan zijn ‘afwijking’ in de film. De homoseksueel die zich onder behandeling stelt van Herr Doktor Krafft-Ebing zelf, verzet zich tot het uiterste tegen zijn geaardheid, net als de gouvernante die pas tot lichamelijke intimiteit met haar protégé overgaat, wanneer de laatste haar hartstocht voor de oudere vrouw niet meer weet te bedwingen. Door het toevoegen van een commentaarstem wekt de filmmaker de indruk in de huid van de objectief observerende geleerde te zijn gekropen. Het blijkt een slimme manier van ironie bedrijven: de geventileerde denkbeelden over de ‘natuurlijke’ onderworpenheid van de vrouw en haar lotsbestemming als echtgenote en moeder, zijn van zichzelf al zo lachwekkend ouderwets, dat de regisseur er geen eigen komische noot meer aan toe hoeft te voegen.
Dankzij de radicale afwijzing van vrijwel alles wat doorgaans onder ambachtelijk filmamusement wordt verstaan (een verhaal met een kop en een staart, personages met wie we ons kunnen identificeren) zal PSYCHOPATHIA SEXUALIS niet ieders kopje thee zijn. Of er in Wood een interessant nieuw talent schuilt, valt moeilijk te zeggen. Getuige de twee nogal onbeholpen korte films die aan de extra’s op deze dvd-uitgave zijn toegevoegd, zit hij in elk geval nog lang niet op het niveau van zijn Canadese collega en mede-nostalgicus Guy Maddin (DRACULA: PAGES FROM A VIRGIN’S DIARY, THE SADDEST MUSIC IN THE WORLD), wiens verwerking van stokoud filmidioom tegelijk liefdevolle hommage én virtuoos is.
Extra’s **1/2
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #75, najaar 2007.
