Nicolas Winding Refn zorgde met zijn hypergestileerde wraakfilm ONLY GOD FORGIVES op het festival van Cannes voor opschudding. Bij de première klonk zowel boegeroep als applaus. Terechte opwinding?
“Billy raped and killed a sixteen year old girl.”
“I’m sure he had his reasons.”
Aan het woord zijn Julian (Ryan Gosling), eigenaar van een boksschool in Bangkok, en zijn moeder Crystal (Kristin Scott Thomas), overgekomen uit de Verenigde Staten om de dood van haar oudste zoon te wreken. ONLY GOD FORGIVES bevat weinig dialoog, maar wanneer Julians moeder aan het woord is, berg je dan maar. Dat haar jongste niet de ballen heeft van wijlen Billy? Logisch, zijn pik is ook kleiner. En dan Crystals typering van de prostituee die Julian voor zijn vriendin laat doorgaan: een ‘cum dumpster.‘
Julian, het zoveelste zwijgzame personage uit het oeuvre van Refn (VALHALLA RISING, DRIVE), blijft bij dat alles een relatief passieve toeschouwer. Gebukt gaand onder een vernederende, oedipale relatie met helleveeg Crystal is ook zijn seksleven beperkt tot toekijken. In een Lynchiaanse nachtmerrie wordt zijn arm, fallisch vooruitgestoken, afgehakt. Het hakken blijft overigens niet beperkt tot dromen. Want de politieman die verantwoordelijk is voor Billy’s dood (Vithaya Pansringarm), en zich daarmee tot doelwit heeft gemaakt van Crystals helse toorn, draagt op zijn rug een groot samoeraizwaard waarmee regelmatig lichaamsdelen worden doorkliefd.
Refn heeft gezegd dat ONLY GOD FORGIVES oorspronkelijk over een man ging die God zelf wilde bevechten. Op die actieve deelname werd uiteindelijk flink ingeleverd; Goslings personage is going through the motions. Maar van de pretentie zijn film boven het alledaagse wraakscenario uit te tillen, deed Refn geen afstand. Het conflict tussen moeder en politieman wordt op een bijna metafysisch niveau uitgevochten.
Refns hypergestileerde regie sluit daar bij aan. De bordeelsets zouden kunnen zijn bedacht door Kubrick, de belichting – veelal rode en blauwe spots – door Argento, terwijl de artificiële mise-en-scène het nodige te danken heeft aan het werk van Seijun Suzuki (TOKYO DRIFTER, BRANDED TO KILL). Refn houdt het tempo daarbij permanent hypnotiserend laag, bijgestaan door een onheilspellende, afwisselend elektronische en ambient score van Cliff Martinez.
Rest de vraag of de kijker bereid is mee te gaan in een film die enerzijds van B-film exotica aan elkaar hangt – stoïcijnse doders, corrupte politie, minderjarige hoertjes, sleazy nachtclubs – en anderzijds op een publiek lijkt te mikken dat nog niet dood wil worden gevonden met een film van Steven Seagal of Van Damme in de dvd-speler. Een veel gelezen kritiek is die van ‘style over substance’, maar doorslaggevender lijkt me dat Refn er niet in slaagt ons met een frisse, verraste blik naar genreclichés te laten kijken – wat collega-postmodernisten David Lynch (in BLUE VELVET en MULHOLLAND DR.) en Quentin Tarantino (in PULP FICTION en KILL BILL) wel lukte. Uiteindelijk is ONLY GOD FORGIVES weinig meer dan een gemiddelde Van Damme in verneukeratief hippe verpakking.
Distributie: Cinéart. Release: 13 juni 2013. Copyright: Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 12 juni 2013.
