LEGION, de zoveelste superheldenserie aan het firmament, blijkt een stuk ambitieuzer dan verwacht. En dat pakt grotendeels positief uit.
Noah Hawley lanceerde twee jaar geleden zijn carrière de stratosfeer in met FARGO. De showrunner, eerder een schrijver voor BONES en het geflopte THE UNUSUALS, verraste vriend en vijand door een eigen draai te geven aan een onaantastbare moderne klassieker. Het tweede seizoen van FARGO bleek zo mogelijk nog veel beter te zijn. Toen Hawley aankondigde een superheldenserie te maken in het X-MEN-universum waren de verwachtingen dan ook hooggespannen. In hoeverre zou hij zijn eigen stempel kunnen drukken op een inmiddels uitgekauwd genre?
Het antwoord is: een heel erg groot eigen stempel. Misschien wel te groot. Legion is namelijk, zeker in de latere episodes, onmiskenbaar auteurstelevisie waarin de maker carte blanche heeft gekregen. Je kunt het zo gek niet bedenken of Noah Hawley gooit het in de genremix: sequenties die eruitzien als stomme films, odes aan de openingstitels van James Bond-films, “astral projections”, musicalsequenties met muziek van o.a. Pink Floyd, Radiohead, Nina Simone en eh… Kermit de Kikker, volledige passages zonder geluid, groteske body horror, hallucinante horrormomenten en een scala aan freaky mutanten.
De botsing tussen zogenaamd hoge en lage cultuur is het interessantste aan LEGION: we zien scènes die we kennen uit het superheldengenre, zoals een uitgebreide titanenstrijd of scènes waarin mutanten elkaars lichaam overnemen, maar Hawley geeft er een kunstzinnige draai aan. De mutanten die hier elkaars lichaam delen zijn vooral een excuus om te praten over identiteit, en de mutantengevechten zijn vooral bedoeld om te spelen met camerawerk, montage en kadrering. Ondanks dat het verhaal op een bierviltje valt samen te vatten – schizofrene hoofdpersoon David Haller komt er achter dat hij niet helemaal gek is, maar een mutant – weet Hawley uitbundige visuele pracht te halen uit dit gegeven en ook een gelaagdheid aan te brengen die je zelden ziet in series.
De overdaad aan kleurrijke visuele vondsten, bijna Ken Russelliaans in haar ongecontroleerde gekte en ambitie, past namelijk volledig bij een hoofdpersoon die worstelt met waanbeelden en meervoudige persoonlijkheden. De fascinaties en obsessies die Noah Hawley als televisie-auteur tentoonspreidt worden als vanzelf de preoccupaties van David. Een unieke visie op de wereld die showrunner en hoofdpersoon delen dus. Zelfs de bijpersonages hebben een vervreemdend element in zich, met als hoogtepunt Aubrey Plaza’s Lenny, één van de meest fantasierijke personages van de afgelopen paar jaar. Toch blijft dit Davids serie. Wanneer aan het einde van het seizoen de verhaalwereld openbreekt, en we voorbij de tunnelvisie van David gaan, is dan ook de vraag hoe Hawley dit in seizoen 2 op gaat lossen. Dit trucje werkt maar één keer.
En het trucje werkt niet altijd: het is bijna een doodzonde om te zeggen, maar de constante inventiviteit van de serie is bij vlagen vermoeiend. Hawley gooit je in het diepe als kijker, en laat je zelf zwemmen. Daarmee vindt de serie een verband tussen avant-garde kunst en comic books: beiden zijn werelden die moeilijk te peilen vallen voor de leek. Of het nu gaat om de films van Stanley Kubrick (een duidelijke visuele inspiratie), psychedelische muziek (inspiratiebron nummer twee) of een jarenlange reeks van stripboeken, er is vaak een hoop huiswerk dat de lezer/kijker/luisteraar moet doen voor alles op zijn plek valt. LEGION is niet voor de luie kijker.
Een ander euvel is dat er ook momenten zijn waarop het lijkt alsof Hawley maar wat doet. Hoe strak de serie soms is qua symboliek en beeldtaal, er zijn ook momenten waarop het allemaal te veel wordt. Een trucje. Zeker in de latere afleveringen is niet elk vreemd moment even gemotiveerd door de plot, en lijkt het vooral een manier om stijlvast te blijven. De vrijheid die Hawley zich veroorlooft zorgt er wel weer voor dat zelfs een radicale stijlbreuk volledig binnen de toon van de serie past. Een moment waarop we opeens de hoofdplot verlaten om in de achtergrondgeschiedenis van een secundaire schurk te duiken, is zo’n moment waarop Hawley op effectieve wijze breekt met de regels. Door een kwaadaardig bijpersonage op dergelijke wijze te humaniseren laat hij zien wat er zich buiten de kaders van een normale serie afspeelt. Hawley kleurt flink buiten de lijntjes; maar dat stelt hem wel in staat het op te blijven nemen voor de zonderlingen en verschoppelingen. Niet alleen is dus de held een schizofrene ex-junkie, zelfs de schurken krijgen diepere motivaties mee. LEGION is een empathische, avant-gardistische, muzikale, visueel hoogstaande superheldenserie. Uniek in haar soort, gelijk de personages.
Copyright: Theodoor Steen. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 4 april 2017.
