Het koninkrijk Qin, tweeduizend jaar geleden. Een naamloze krijger (Jet Li) verschijnt aan het hof van de machtigste koning in het uit zes staten bestaande Chinese rijk. Hij beweert in zwaardduels de belangrijkste tegenstanders van de koning te hebben uitgeschakeld. Deze vermoedt iets anders en geeft zijn eigen versie van de gebeurtenissen: de naamloze heeft zijn medestanders uit de weg geruimd om de koning zand in de ogen te strooien. Hij is gekomen om zélf de vorst te doden. Maar dan blijkt er nóg een versie te zijn van het verhaal dat de mysterieuze bezoeker heeft verteld.
Zhang Yimou, ooit bejubeld als voorman van de ‘vijfde generatie’ Chinese filmregisseurs, die film zag als een kunstvorm in plaats van een propagandamiddel, brak in 1992 internationaal door met RAISE THE RED LANTERN. Was die film de communistische machthebbers nog onwelgevallig, getuige HERO (originele titel YING XIONG) heeft Zhang zich in twaalf jaar tijd van symbool van verzet tot paladijn laten omscholen.
Laten we vooropstellen dat HERO een triomf is van regie, camerawerk, montage en production design; een zwierige, in flashbacks vertelde martial arts-film zoals ze in Hongkong, bakermat van het genre, zelden nog gemaakt worden. Maar die genreverpakking dient nu eens niet een vrijblijvend verhaal over individuele heldendaden en schurkenstreken. Ze is het glijmiddel voor de boodschap dat de regeringsmacht noodzakelijkerwijs één man of instantie toebehoort en individuele wensen te allen tijde ondergeschikt zijn aan het ‘algemeen belang’. Het is dan ook niet zonder reden dat Zhangs helden vrijwillig de dood kiezen; als vrije mensen lopen ze de despoot hinderlijk voor de voeten. Ze offeren zich op, omdat de staatsleer zich nu eenmaal niet verdraagt met dissidente opvattingen. De acteurs mogen dan ouderwetse ridderlijkheid voorwenden, hun gedrag is niets anders dan martelaren-heroïek uit de school van Stalin en Mao.
De meeste critici (ook in Nederland) hadden helaas alleen oog voor de visuele pracht van HERO; de uitgekiende kleurcodes waarmee de verschillende flashbacks van elkaar zijn onderscheiden; een zwaardgevecht waarbij de tegenstanders tegelijkertijd een adembenemend waterballet opvoeren; duizenden zwarte pijlen afgeschoten tegen een achtergrond van rode banieren. Maar ook die knappe stilering staat in dienst van de boodschap. Er wordt nog eens extra door benadrukt dat Zhangs personages, die luisteren naar ‘namen’ als Gebroken Zwaard en Vliegende Sneeuw, geen mensen zijn, maar abstracties; argumenten in een betoog dat de noodzaak van de totalitaire staat, lees: het communistische systeem, bepleit. Natuurlijk, wie ben ik om een filmmaker te kapittelen, die zijn werk moet doen in een land waar iedere artistieke impuls bij voorbaat als staatsgevaarlijk wordt beschouwd? Maar begrip voor Zhangs delicate positie als kunstenaar rechtvaardigt nog niet het kritiekloze gejubel over de picturale schoonheid van een inhoudelijk op z’n zachtst gezegd discutabele film.
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #63, zomer 2004.
