LIJSTJE | Dario Argento is dit jaar weer te gast op Imagine. In een avondvullend programma wordt hij uitgebreid op de rooster gelegd over de vele hoogte- en dieptepunten uit zijn carrière en tijdens een speciale editie van Cinema Egzotik worden twee van zijn meest kleurrijke films vertoond: SUSPIRIA (1977) en OPERA (1987). Schokkend Nieuws zet als opwarmertje vijf geniale giallo-scènes uit zijn oeuvre op een rij.
Het is erg pijnlijk om te zien hoe Dario Argento de laatste jaren alleen nog maar slechte films weet te maken. Elke filmfan wenst hem, voor hij definitief afzwaait, nog één keer een meesterwerk toe, waarin de zwarte handschoen en het glimmende scheermesje tot pure kunst verheven worden.
Tot die tijd moeten we het stellen met een magistraal oeuvre uit de jaren zeventig en tachtig met een uitzinnig kleurenpalet, oogstrelend camerawerk en verbluffende decors. In SUSPIRIA en OPERA zien we onder meer een fatale val door een glazen koepel, een kogel dwars door een menselijk oog en filmt Argento vanuit het standpunt van een vliegende kraai. Hieronder kozen we voor vijf andere hoogtepunten uit vijf andere films.
De kunstgaleriescène in THE BIRD WITH THE CRYSTAL PLUMAGE / L’UCCELLO DALLE PIUME DI CRISTALLO (1970)
Argento’s debuutfilm opent met het beeld van zwarte handschoenen die messen netjes in een doek rollen. Iconischer wordt een giallo niet. Maar hét moment van THE BIRD WITH THE CRYSTAL PLUMAGE is natuurlijk de moordpoging in de kunstgalerie. Amerikaans auteur Sam Dalmas, die in Rome is om rustig te kunnen schrijven, ziet door een dubbele glazen wand hoe een figuur in het zwart een vrouw met een mes dreigt neer te steken. Hij wil hulp bieden, geraakt klem tussen twee glazen wanden, en kan alleen hulpeloos toezien hoe de bloedende vrouw over de grond kronkelt en om hulp schreeuwt, terwijl de moordenaar het op een lopen zet.
Knap is hoe Argento de moordpoging eigenlijk heel expliciet aan de kijker laat zien. Maar meteen daarna beseft Dalmas dat hij een vreemd detail heeft gezien dat hij inmiddels vergeten is. Als kijker ga je meteen in je geheugen graven: wat heb je zelf gemist? Argento laat het moment in een snelle montage zelfs nog een paar keer terugzien, maar toch merk je pas helemaal op het einde wat er aan de hand is.
Het belang van dat ene cruciale detail werd erg belangrijk in het giallo-genre, net als de hoofdpersoon (vaak een kunstenaar, zoals hier) die niet alleen een kroongetuige wordt, maar bij gebrek aan accuraat politie-onderzoek ook meteen de held tegen wil en dank. Argento doet met THE BIRD WITH THE CRYSTAL PLUMAGE natuurlijk ook meteen een gooi naar een plaatsje in de eregalerij van mooie, poëtische filmtitels. Hoeft het gezegd dat een zeldzame vogel met lange zilveren veren die op kristal lijken – de zogenaamde Hornitus Nevalis – naar de ontknoping van het mysterie leidt?
De achtervolging op de daken in THE CAT O’ NINE TAILS / IL GATTO A NOVE CODE (1971)
De twee favoriete hoofdpersonages – Bloed en Bloot – ontbreken grotendeels in het middelste deel van Argento’s Animal Trilogy. Er is in THE CAT O’ NINE TAILS geen moordenaar in het zwart en geen lang lemmet dat in het maanlicht glinstert. Maar Argento etaleert zijn meesterschap in twee weergaloze scènes. In de eerste wordt een man vanop een perron onder een trein geduwd. Het moment dat zijn hoofd in aanraking komt met de locomotief, vertraagt het beeld: bam!
Maar dé eyecatcher van THE CAT O’ NINE TAILS is een lange achtervolging op de daken van een bedrijf, hoog boven het centrum van Torino, helemaal op het einde van de film. De moordenaar valt door een glazen dak een liftschacht in – een vrije val die door de camera in duikvlucht tientallen meters naar beneden gevolgd wordt.
Ironisch genoeg vond Argento zelf THE CAT O’ NINE TAILS te mainstream, te Amerikaans en te weinig persoonlijk. Verwrongen perspectief of obsessief kleurengebruik maken plaats voor ouderwets speurwerk – al voegt Argento wel een bizarre twist toe door een van de twee speurneuzen blind te maken. Mainstream of niet, aan de lange achtervolgingsscène kan menig regisseur ook vandaag nog een puntje zuigen.
Het auto-ongeluk in FOUR FLIES ON GREY VELVET / 4 MOSCHE DI VELLUTO GRIGIO (1971)
Kan zoiets gruwelijks en onherroepelijks als een auto-ongeluk pure poëzie zijn? Misschien alleen in de eindscène van Argento’s slotluik van de Animal Trilogy waarin een auto tegen een vuilniskar ramt en de bestuurder onthoofd wordt. Argento had naar verluidt twaalf auto’s nodig om de scène precies zo te krijgen als hij ‘m wilde.
De visuele flair van THE BIRD WITH THE CRYSTAL PLUMAGE wordt in FOUR FLIES ON GREY VELVET nooit bereikt, maar dat betekent niet dat er geen mooie Argentoëske scènes in de film zitten. Naast de geniale eindscène, is er een prachtige sequentie waarin Argento vanuit een telefooncel vertrekt, de telefoondraden volgt, en uitkomt bij de telefoon van de persoon die opgebeld wordt.
Eén van de mooiste scènes van de film is een lange achtervolging in de metrogangen. De detective zit de moordenaar op de hielen. Hij achtervolgt hem in de metrostelsels, op het perron en uiteindelijk in de gangen die naar een verlaten toilet leiden. De scène wedijvert met een andere achtervolging in de film, waarin de huishoudster van dienst vakkundig de keel wordt overgesneden na een bloedstollende scène in het park.
De scène aan de piano in DEEP RED / PROFONDO ROSSO (1975)Moderne regisseurs hanteren de hakbijl zoals moordenaars dat in slasherfilms doen: met snelle, korte uithalen monteren ze hun film. In DEEP RED laat Argento op meesterlijke wijze zien hoe je een shot door uitgekiende kadrering opbouwt tot schitterende tableaux vivants. DEEP RED zit tjokvol met scènes die je frame voor frame zou willen inkaderen en ophangen, dus de keuze is aartsmoeilijk.
Zo plaatst Argento in een mooie avondscène twee vrienden uiterst rechts en uiterst links in beeld met tussen hen in een bubbelende fontein. Het is geniaal in al zijn eenvoud. Als playmobil-mannetjes filmt hij ze vanuit de lucht. In een ander shot zie je op de achtergrond figuren in een bar zitten: Nighthawks van Edward Hopper.
Uitermate spannend is dan weer een scène waarin een schrijfster vermoord wordt. Dat het slachtoffer door de moordenaar kopje onder geduwd wordt in een kokend heet bad, is leuk voor de liefhebbers van wat gore, maar de montage (let op dat oog doorheen het sleutelgat – Argento zoomt er vaak op in) is tien keer effectiever. Interessant voor de speurneus van dienst: het slachtoffer schrijft de naam van de moordenaar, vlak voor ze sterft, op de rand van het met stoom aangedampte bad.
Maar onze keuze gaat toch naar de scène waarin protagonist Marcus in zijn appartement rustig op zijn piano een jazzy deuntje aan het tokkelen is. Hij speelt telkens een paar noten, om daarna te stoppen om ze met een potlood op een blad te noteren. Terwijl hij dat doet, zien we hoe de moordenaar over het glazen dak boven zijn hoofd loopt. Zweetdruppels rollen over het gezicht van Marcus.
Met DEEP RED bewijst Argento dat in een giallo mate en beheersing van het allergrootste belang zijn. Er is geen plotse uithaal, geen hippe montage, geen overdreven klankband. Het is de traagheid en de behoedzaamheid die zo mooi is en die perfect ondersteund wordt door een op de achtergrond pulserende hartslag.
Het duplexshot in TENEBRE (1982)
Argento wou voor TENEBRE een heldere, hyperrealistische look. Hij gaf zijn cameraman de opdracht om zoveel mogelijk in helder zonlicht te filmen en de binnenopnames fel bij te belichten. Vreemd voor een film die letterlijk schaduw betekent.
Twee lang uitgesponnen scènes springen zonder twijfel in het oog. In het midden van TENEBRE zit een fabuleus shot dat in één beweging met een filmkraan werd opgenomen. Het begint op de eerste verdieping van een duplex. De camera glijdt uit het raam, schuift verder naar boven, glijdt daar een ander raam binnen en weer buiten, schuift verder over het dak naar de andere kant van het huis om daar weer een raam binnen te glippen waar de moordenaar toeslaat. Het is Argento op z’n best, want na het haast poëtisch mooie shot volgt meteen de genadeloze streep rood die het scheermesje achterlaat.
Een andere scène bewijst hoe meticuleus Argento zijn shots opbouwt. We bevinden ons op een marktplein. We weten dat literair agent Bullmer daar een afspraak heeft met de ex-vrouw van zijn baas, een dame die de hele film een donkere zonnebril op de neus gedrukt heeft. Argento bouwt de scène op zoals je met Lego-blokjes aan de slag gaat. Een jongetje loopt voorbij met een bal, in de verte maken een man en een vrouw ruzie bij een fontein, er is een opstootje met een klant in een cafeetje verderop. Het lijken losstaande gebeurtenissen, tot Argento ze aan het einde van de scène op een magistrale manier in elkaar weet te klikken. De losstaande blokjes vormen een geheel.
Ook mooi in TENEBRE is de groteske, over-the-top finale waarin Argento al zijn duivels ontbindt en de ledematen letterlijk in het rond vliegen. Alle clichés zijn aanwezig: het onweert en stormt en personages blijken niet te zijn wie ze lijken. Minstens één keer is het ongenadig schrikken als de moordenaar zich letterlijk achter het silhouet van zijn slachtoffer verborgen heeft. De finale van TENEBRAE draait en keert als een krolse kat, maar is tegelijkertijd een meesterlijke oefening in spanning. Je wenst het Argento toe dat hij in de herfst van zijn carrière nog een keertje zo virtuoos kan uitpakken.
Morgen is Dario Argento te gast op het Imagine Film Festival. Om 18:00 kan je zijn Career Talk bijwonen. Tickets zijn hier verkrijgbaar. Aansluitend presenteert Cinema Egzotik een double bill met SUSPIRIA en OPERA, om 19:30. Kijk hier meer voor informatie.
