Joachim Trier maakte met THELMA (vanaf 7 december in de Nederlandse biocopen) een zenuwslopend psychologisch horrordrama. Schokkend Nieuws sprak de Noorse regisseur tijdens het filmfestival in Toronto.
THELMA is een gedurfde genremix van coming-of-age, romantiek, familiedrama… en bovennatuurlijke horror. Een film voor de arthouses, ontegenzeggelijk, maar de onthutsende openingsscène plaatst iedere rechtgeaarde genrefan meteen op het puntje van de stoel. Thelma (Eili Harboe) is een jonge vrouw die eindelijk ontsnapt lijkt te zijn aan haar zwaar-religieuze ouders op het Noorse platteland. Ze gaat studeren in Oslo en wordt daar verliefd op klasgenote Anja (Kaya Wilkins). Het geluk is echter van korte duur. Thelma krijgt heftige aanvallen. Epilepsie? Een uitvoerig medische onderzoek levert geen sluitende verklaring. Maar vreemd zijn ze wel: die aanvallen precies op het moment wanneer de wind opsteekt of zwarte vogels tegen het raam beginnen te vliegen… Thelma’s geest trakteert de kijker niet alleen op een paar prachtig gefilmde momenten van intense erotiek en angst, maar is ook de sleutel tot een diep verborgen familiegeheim.
Op basis van zijn vorige films REPRISE (2006), OSLO 31 AUGUST (2011) en LOUDER THAN BOMBS (2015) lijkt regisseur Joachim Trier op voorhand geen lachebek. Het is een oeuvre vol tobbende twintigers, zelfmoorden en gespannen familieverhoudingen. Het valt gelukkig alleszins mee. In Toronto vertelt hij ontspannen over zijn nieuwe film én over zijn liefde voor Dario Argento, John Carpenter en David Cronenberg.
Je bent met THELMA een heel nieuw pad ingeslagen, lijkt wel: de genrefilm.
‘Alle regisseurs die ik bewonder, proberen nieuwe dingen uit. Kijk naar Andrei Tarkovski. Kijk naar Stanley Kubrick. Hij maakte sciencefiction en horror naast kostuumdrama’s en satire. Misschien maak ik hierna wel mijn eerste komedie!’
Gebruik je de religie van Thelma’s ouders als achtergrond omdat je een film over repressie wilde maken of wilde je ook echt iets zeggen over religie?
‘Ik heb een heel duidelijke mening over religie. Ik ben atheïst en zeer verontrust over de opkomst van radicale ideeën in alle religies. Maar voor het verhaal van THELMA ben ik het meest geïnteresseerd in de kracht van soft power binnen het gezin. Haar vader heeft twee kanten: hij is heel dwingend en autoritair, maar ook beschermend en lief voor zijn dochter. Zij heeft daardoor constant zijn bevestiging nodig. Wanneer ze als jongvolwassene eindelijk ook eigen ideeën begint te vormen, verandert er iets. Uiteindelijk is het een verhaal over individualisering, over hoe je jezelf wordt.’
Actrice Eili Harboe ondergaat in de film heftige aanvallen en ook een vrij heftige epilepsietherapie die er juist op gericht is zo’n aanval bij haar op te wekken.
‘We hebben haar naar een epilepsiecentrum gestuurd, waar Trauma Release Exercises (TRE) worden gedaan. Die oefeningen zijn ontwikkeld ten behoeve van Amerikaanse soldaten met een posttraumatische stressstoornis. Ze leren je voornamelijk te trillen, want dat zijn we als volwassenen vergeten. Dieren en kinderen beven en trillen wanneer ze opgewonden raken. Dat is een natuurlijke manier om stress kwijt te raken, maar dat zijn we als volwassenen verleert. TRE is een soort yoga waarvan je gaat trillen en krampen krijgt, waarna je oude, opgebouwde stress los kunt laten. Eili leerde in dat centrum hoe ze Thelma geloofwaardig kon laten schokken en trillen. Heel dapper van haar.’
Het levert intense scènes op, en dan vuur je ook nog eens fikse stroboscoopeffecten op de bioscoopbezoeker af. Ik krijg er geen epilepsieaanval van, maar lekker is anders.
‘Ik wil dat nare gevoel ook echt voor elkaar krijgen. THELMA is soms een hele stille, rustige film, maar soms ook een grove, harde film met keihard geluid en hoofdpijn verwekkende stroboscoopeffecten. Ik houd van de extreme dynamiek die dat veroorzaakt. Cinema mag je flink door elkaar schudden, wat mij betreft.’
De cameravoering is veel statischer en minder flexibel dan in REPRISE en OSLO 31 AUGUST.
‘Ik zou het niet statisch willen noemen, maar wel minder los dan in mijn eerste twee films. Ik wilde vooral de close-ups van Thelma afwisselen met enorme wijde shots van haar omgeving. Als kind las ik veel manga, bijvoorbeeld van Katsuhiro Otomo die je misschien wel kent van Akira, waarin je die afwisseling van close-ups en extreme long shots ook zag. Ik voel me dus niet bepaald thuis in de Scandinavische traditie van Roy Andersson, met zijn hele lange takes en statische camerastandpunten. Daar is mijn hoofd véél te rusteloos voor.’
En volbloed horror, speekt je dat aan?
‘Ik adoreer Dario Argento. Maar ik zou het niet aandurven SUSPIRIA te remaken, zoals Luca Guadagnino nu heeft gedaan. Ik heb er bij hem wel vertrouwen in, omdat hij zo’n elegante, visuele regisseur is, maar dan nog: waarom zou je? SUSPIRIA is de heilige graal van de occulte, bovennatuurlijke horror. Het is de film waar ik steeds opnieuw naar toe terugkeer. Tijdens het schrijven van THELMA luisterde ik constant naar de muziek van Goblin voor TENEBRAE, naar de soundtracks van John Carpenter en naar die van Tangerine Dream voor THIEF en SORCERER.’
Nu ik er over nadenk: er zijn ook wel overeenkomsten tussen THELMA en PHENOMENA van Dario Argento.
‘Je doelt op de telepathie waarmee Thelma vogels aanstuurt? Klopt, en ook tijdens de scènes in het epilepsiecentrum moest ik aan die film denken. Maar wat betreft directe inspiraties voelde ik me in de voorbereiding vooral aangetrokken tot allegorische, existentiële films, zoals THE DEAD ZONE van David Cronenberg en THE HUNGER van Tony Scott. Ik wilde een expressionistisch, fantasierijk universum creëren, zoals zij dat in hun films zo succesvol deden. Via de abstractie van een sprookje kom je soms echt tot de kern van het menselijk gedrag.’
Net als Christopher Walkens personage in THE DEAD ZONE wil Thelma haar gave helemaal niet.
‘Precies: het zijn geen supermensen, maar ze zitten opgescheept met een diepgewortelde tragedie. Zoals David Bowie in THE HUNGER, die denkt als vampier het eeuwige leven te hebben maar van de ene op de andere dag veroudert en overlijdt.’
Volgens mij wordt het toch tijd voor een griezelfilm, Joachim.
‘Haha, nu nog even niet. Ik ben op dit moment mijn documentaire aan het afronden over de Noorse schrijver Karl Ove Knausgård, die een tentoonstelling aan het samenstellen is van onbekend werk van de schilder Edvard Munch. En daarna ga ik eens rustig kijken waar ik zin in heb.’
Dit interview verscheen in Schokkend Nieuws #129. Koop ‘m hier, of nog beter, neem een jaarabonnement!
