De titel MURDERBOT klinkt alsof hij hoort bij een flink grimmige sciencefictionserie. Maar net als bij OUR FLAG MEANS DEATH gaat achter de stoere naam een opvallend lieve serie schuil.
De Murderbot? Dat is een ‘security unit’, of ‘SecUnit’, een mensachtige robot die je kunt inhuren als beveiliging. Voor als je een woeste planeet vol rare buitenaardse beesten in kaart gaat brengen, bijvoorbeeld. Niet dat de crew die centraal staat in de serie nou behoefte had aan zo’n cyberbullebak – ze komen van een planeet waar mensen geloven dat ook androids rechten hebben, en voelen zich ongemakkelijk als slavenhouders. Maarja, anders kregen ze de verzekering niet rond. Dus kiezen ze maar voor een verouderd, enigszins shabby model.
Wat ze nog niet weten is dat dit oudere model hun controlemodule heeft gehackt, en zichzelf de onheilspellende naam Murderbot heeft aangemeten. In voice-over horen we diens weinig flatteuze gedachten over zijn cliënten, en eigenlijk de wereld in het algemeen. Maar al snel valt op dat moorden toch niet erg hoog op het prioriteitenlijstje lijkt te staan. In ieder geval ver onder het kijken van de ruimtesoap Sanctuary Moon.
Daar hebben we ook direct het meest interessante van Murderbot te pakken: het inzicht dat een wereld met mensachtige robots, die zonder hun bepantsering amper van mensen te onderscheiden zijn en waarvan de vrije wil programmatisch wordt onderdrukt, ook popcultuur voort zou brengen waarin dit gegeven een grote rol speelt. Dat zie je in scènes van Sanctuary Moon, een heerlijk campy STAR TREK-parodie met John Cho als een flamboyante kapitein die zijn verleidelijke blikken richt op een mooie navigator-robot (DeWanda Wise). Dat hun romance schijnbaar begint wanneer ze samen gestrand raken op een planeet is een mooie hommage aan de Kirk/Spock-fanfic van weleer.
En ‘rogue’ security units? Hoe vaak er in de echte wereld een robot zich tot moordbot ontpopt wordt niet echt duidelijk, maar je krijgt de indruk dat ze in de fictie van deze wereld schering en inslag zijn. Dat Murderbot zelf – op een paar momenten na – weinig interesse lijkt te hebben in de innerlijke levens van hun collega-bots is dan ook enigszins verwonderlijk. Al kan het ook ermee te maken hebben dat de robot het sowieso moeilijk lijkt te vinden om te snappen wat anderen beweegt. Het personage heeft bovendien een hekel aan oogcontact en leent graag inspiratie voor empathische conversatie uit de soaps waar hen zo dol op is.
Het is niet voor het eerst dat een robot trekjes toebedeeld krijgt die geassocieerd worden met het autismespectrum – denk bijvoorbeeld aan Data uit STAR TREK. Ook de ontwikkeling van het personage, die door omgang met andere mensen geleidelijk ontdooit en leert ‘menselijk’ te zijn (wat dat ook moge betekenen), is niet nieuw. De keerzijde van dit troop is ook dat autistische mensen vaak (onterecht) worden beschouwd als een soort emotieloze robots. Maar omdat je (net als in de oorspronkelijke boekenreeks van Martha Wells) in het hoofd van Murderbot zit, en alles door diens ogen bekijkt in plaats van hen als zonderlinge ‘ander’ te zien, is het te snappen dat het personage door veel mensen met autisme is omarmd.
Wellicht is in de voorgaande paragrafen het gebruik van non-binaire voornaamwoorden opgevallen. Murderbot is geen man of vrouw. Als we hen op een gegeven moment bloot zien, roept het nog het meest associaties op met wat een Barbie tussen de benen heeft. Ook bij veel non-binaire mensen is de boekenreeks geliefd; de casting van de weinig androgyne Alexander Skarsgård was dan ook controversieel. Het valt niet te ontkennen dat je door zijn casting het personage toch makkelijker als mannelijk ziet – ik heb in die eerdere paragrafen een aantal keer een ‘hij’ moeten verbeteren, nooit een ‘zij’. Maar verder moet gezegd dat Skarsgårds uitgestreken gelaat en inherent licht ironische intonatie goed bij het personage passen.
De vergelijking met OUR FLAG MEANS DEATH werpt zich op omdat ook de rest van de serie opvallend queervriendelijk is, en uiteindelijk onder een laag cynisme stiekem optimistisch over het vermogen van mensen om een samenleving op te bouwen. De crew waar Murderbot mee reist is in alle opzichten divers. Er is wel wat conflict, en ieder heeft zo z’n eigenaardigheden, maar fundamenteel hebben ze het beste met elkaar voor.
Waar de vergelijking alleen wel minder gunstig uitvalt ten opzichte van OUR FLAG MEANS DEATH, is op het gebied van de humor. Misschien juist omdat het zo’n lievige serie is. Er worden wel wat grappen gemaakt over de onhandige kanten van de hippiemaatschappij van de crew, waarin overal consensus voor gevonden moet worden en consent oppermachtig is. Maar echt scherp worden die grappen nooit. Laat staan dat er hardop gelachen kan worden. Daar staat tegenover dat er meer plot en actie is, waardoor de serie voorwaarts momentum houdt. Het einde laat ruimte over voor nog veel meer avonturen, die vast ook weer lekker zullen wegkijken.
Murderbot is te zien op Apple+; de eerste twee afleveringen op 16 mei en daarna wekelijks. Alle afleveringen gekeken voor de recensie.
