‘Baby boy Frankie Bono.’ Zoals de onzichtbare verteller van blast of silence het zegt klinkt het als een sneer. Is het de stem van God, of spreekt hier het geweten van de in zelfhaat zwelgende Frankie? In ieder geval is de stem een film lang niet tot zwijgen te brengen.
Regisseur Allen Baron introduceert de door hemzelf gespeelde huurmoordenaar Frankie Bono in een scène die nadrukkelijk naar een bevalling verwijst. In een beeldvullend zwart vlak wordt een wit stipje almaar groter. Alsof we het eerste daglicht aanschouwen door de ogen van een naar de uitgang van de baarmoeder getrokken baby. En als we het nog niet doorhadden, doet de verteller ook nog een duit in het zakje: ‘Out of the black silence you were born in pain.’ Dan verschijnen er rails en blijken we ons in een trein te bevinden die een tunnel uitrijdt en vervolgens op Penn Station, New York, arriveert.
Het is het even verrassende als artsy fartsy begin van een film die 77 minuten lang tussen pulp en arthouse blijft laveren. Ofschoon (onder pseudoniem) geschreven door Waldo Salt, de latere scenarist van midnight cowboy en serpico, zijn de hardboiled-oprispingen van de onzichtbare verteller tweederangs James M. Cain-proza. Daar staat tegenover dat een mooiere impressie van totale eenzaamheid in de hele filmgeschiedenis moeilijk te vinden is. In groezelige zwart-witbeelden, die voortglijden op een broeierige jazz-score, dwaalt Frankie door een New York anno 1960, dat zich opmaakt voor Kerst. De sfeer is die van de beroemde foto van James Dean op een verregend Ti-mes Square anno 1955. Of van de terloopse, ongepolijste stadsfotografie van Robert Frank. Natte straten, jazz, een eenzame anti-held; het is existentialistisch noir in z’n meest schaamteloze vorm, maar in blast of silence oogt en klinkt het nieuw en onvermijdelijk.
Frankie Bono is een man die zijn eenzaamheid als schild gebruikt. Iedere keer dat hij gedwongen contact maakt met een ander levend wezen beleeft hij een ‘bad moment’, zoals de verteller zegt. Om als product van een liefdeloze jeugd te overleven heeft Frankie zich aangeleerd iedereen te ha-ten, inclusief zichzelf. Zodra hij zijn ‘cool’ verliest, gaat het mis. Wanneer het isolement hem te machtig wordt randt hij een vroegere vriendin aan en druipt met de staart tussen de benen af. Met de onbezonnen moord op een wapenhandelaar die hem een poot probeert uit te draaien, verspeelt hij het vertrouwen van zijn opdrachtgevers.
De scènes waarin Frankie niet alleen is, spelen zich veelal binnenskamers af, in nagebouwde ap-partmenten. Verdwenen zijn dan de schwung en authenticiteit van de buitenopnamen; regie en spel zijn houterig. Het zijn de ‘bad moments’ van de film zelf. Hoewel Baron enige uiterlijke gelijkenis ver-toont met Robert de Niro, kan hij als acteur niet in diens schaduw staan. Maar dat gebrek aan inten-siteit en gedrevenheid komt zijn rol ironisch genoeg wel ten goede. Frankie is een passieveling, een born loser, die in de naargeestige apotheose met geweld terug de tunnel in wordt gezogen. ‘You’re home again, back in the cold black silence’, aldus de verteller.
Bij zijn verschijnen in 1961 oogstte blast of silence lovende kritieken. Baron zelf werd hier en daar verwelkomd als de ‘nieuwe Orson Welles.’ De vergelijking met Godard’s a bout de souffle deed de film ook geen kwaad, al beweert Baron zelf dat hij de Nouvelle Vague-klassieker pas twee jaar later onder ogen kreeg. Distributeur Universal zag evenwel weinig brood in de film en programmeerde hem als second feature van een double bill. De herontdekking van de film geschiedde pas in 1990, toen hij werd geselecteerd voor een festival in München. Datzelfde jaar reisde een ploeg van de Duitse tv met Baron naar New York voor een tour langs de oude locaties; de reportage die dat ople-verde is de belangrijkste bonus van deze dvd-uitgave. Maar veel meer dan de constatering dat het straatbeeld nogal veranderd is, levert Baron’s sentimental journey niet op.
Baron vraagt zich af of hij niet beter in New York had kunnen blijven om zijn talent te scherpen aan uitdagende projecten als blast of silence, in plaats van naar Hollywood te vertrekken en daar, naast nog twee vergeten speelfilms, als tv-regisseur uiteindelijk zo’n driehonderd afleveringen van series als Charlie’s Angels, The Dukes of Hazard en The Love Boat bij elkaar te draaien. Inmiddels heeft hij plannen voor een vervolg op zijn debuut, the sound of silence, opgegeven en bepaalt de regisseur die als striptekenaar zijn carrière begon zich op tachtigjarige leeftijd tot de schilderkunst. Maar blast of silence blijft een bezienswaardig tijdsdocument, met New York als imposante hoofdrolspeler. Martin Scorsese is fan, en het zou heel goed kunnen dat de openingsscènes van taxi driver, met De Niro die van achter het stuur van zijn taxi in voice-over over de verloederde stad kankert, een eerbetoon zijn aan de film van Baron.
Di: Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd zomer 2008.
