Tegendraadse cinema dus, uit een land dat kritische en afwijkende meningen steeds vaker vogelvrij verklaart. Trappen tegen de gevestigde orde was een favoriete bezigheid van de eerder dit jaar overleden Balabanov. Begin jaren tachtig maakte hij als vertaler van het Sovjetleger de bezetting van Afghanistan mee. Een ervaring die bijdroeg aan zijn pessimistische kijk op de samenleving waarvan hij deel uitmaakte. Zijn omscholing tot filmmaker stelde hem in staat om zijn visie op het corrupte en moreel in verval geraakte Rusland te verbeelden. Dat ging veelal gepaard met provocatie, bloedvergieten en sardonische humor.
In Balabanovs films maakten zware jongens, verslaafde doktoren en andere randfiguren meestal de dienst uit. Zijn rauwe gangsterfilm BRAT (1997) en de opvolger BRAT 2 (2000) vielen zowel in eigen land als daarbuiten zeer in de smaak bij het publiek en de critici. In de Westerse pers werd Balabanov zelfs binnengehaald als ‘the Russian Tarantino’. Een misplaatste geuzennaam, want ‘s mans latere repertoire bleek (te) zware kost voor het grote publiek. Met verontrustende films als OF FREAKS AND MAN (1998), CARGO 200 (2007) en MORPHIA (2008) zocht hij bewust de controverse op. Desondanks bleven veel Russische bioscopen zijn werk vertonen. Buiten Rusland doken Balabanovs films vooral op in het festivalcircuit. Zo was hij een graag geziene gast op het International Film Festival Rotterdam.
Toen Balabanov eerder dit jaar overleed aan de gevolgen van een chronische ziekte, werkte hij aan een film over de in Rusland nog steeds immens populaire Jozef Stalin. Zijn intentie was om de voormalige Sovjetleider te portretteren als een terrorist. Hij zou er in eigen land geen vrienden mee gemaakt hebben. Des te opmerkelijker is dat premier Medvedev na Balabanovs dood op Facebook meldde hoe diens films ‘een collectief portret vormden van ons land in de meest dramatische periode in de geschiedenis’. Als dat geen aanbeveling is.
Als onderdeel van het themaprogramma Ruskino 1913 – 2013 vertoont EYE van 2 t/m 19 december de volgende Balabanov-films: HAPPY DAYS (1991), THE CASTLE (1994), BRAT (1997), OF FREAKS AND MEN (1998), BRAT 2 (2000), CARGO 200 (2007), MORPHIA (2008), STOKER (2010) en ME TOO (2012). Van Andrej Tarkovski is tevens de Russische klassieker STALKER (1979) te zien, een inspiratiebron voor Balabanovs laatste film ME TOO. Zie de website van EYE voor data en tijden.
Ruskino 1913 – 2013: volledig programma
