Esmée Kulik studeerde in 2012 af als theatervormgever. In de jaren erna specialiseerde ze zich in het maken van schepsels voor de toneel- en kunstwereld. Schokkend Nieuws sprak de kunstenaar thuis in Utrecht, omringd door haar (veelal pluche) creaturen.
Het is een bonte verzameling in het huis van Esmée Kulik. Tijdens de tour die de monstermaker Schokkend Nieuws geeft van haar Utrechtse appartement, stuitten we op een hele reeks wezens en creaturen. Achter banken en stoelen gaan oude speelgoedbeesten en teddyberen verscholen, terwijl de muren volhangen met zelfgemaakte creaturen of foto’s van haar werk – groezelige maskers in de woonkamer, een gouden Christusfiguur met erectie naast de voordeur. Ook opvallend: de felroze poedel-centipede die in haar atelier te zien is. “Gemaakt naar aanleiding van de film,” lacht Kulik. “Leek me wel leuk voor in huis. Van die schattige knuffelpoedels op zo’n gruwelijk manier aan elkaar genaaid.”
Al meer dan vijf jaar werkt Kulik als monstermaker voor de toneel- en theaterwereld. “Dat begon tijdens mijn studie aan de Hogeschool voor Kunsten Utrecht (HKU) waar ik theatervormgeving studeerde. In die functie ben je verantwoordelijk voor alles wat met de vormgeving van een toneelstuk te maken heeft. Dus van de bouw van de decors tot de planning en de belichting. Eigenlijk ben je heel breed en praktisch bezig, waardoor je gaandeweg allemaal handige vaardigheden oppikt. Daardoor werd ik weleens gevraagd om creaturen te ontwerpen. Voor het kunstenaarscollectief KOBE heb ik toen bijvoorbeeld een vossenkostuum ontworpen en in de week van mijn afstuderen zat ik zelfs in de nachten te werken aan een Siamese-tweelingpak waarmee twee acteurs als Cherrilyn Monroe door het land toerden.”
Dankzij haar HKU-afstudeertentoonstelling, waarvoor ze een decor vol opvallende en absurde creaties ontwierp, kwam Kulik in 2012 ook in contact met Ronald Schinkelshoek, die als prop- en modelmaker veel voor de Nederlandse film- en televisiewereld werkt. “Onder zijn leiding heb ik allerlei klussen gedaan, zoals de constructie van een eendenhoed voor het Boymans van Beuningen–museum. Ronald heeft een studio in Culemborg waar hij geregeld aan projecten werkt en een team van jonge kunstenaars en sculpters om zich heen heeft verzameld. Zo ben ik steeds meer de kant van de monsters op gegaan.”
Tegelijkertijd kwamen ook nog altijd theatergezelschappen en kunstenaars langs met ideeën voor gekke kostuums of absurde creaties. Veel van Kuliks mascotteachtige kostuums en creaturen zijn daardoor te zien geweest in musea, theaters en op verschillende festivals. “Ik hou van rariteiten, dus wanneer een opdrachtgever aanklopt, kan het voor mij niet raar genoeg zijn. Wat dat betreft was het buitenaardse wezen dat ik maakte voor het theaterstuk
Houston, We’ve got a Problem van Silvester Swaneveld een van de hoogtepunten. Hoe creëer je een wezen dat zowel fysiek imponerend en onbeschrijfbaar is, maar tegelijkertijd makkelijk te hanteren voor een acteur? Daar ben ik wel weken mee aan de slag geweest. Op een gegeven moment lag m’n werkplaats helemaal vol met piepschuim alien-onderdelen. En dan maar kijken hoe het allemaal in elkaar past. Knutselen op hoog niveau, zou je het vak kunnen noemen.”
In tegenstelling tot veel van haar collega’s haalt Kulik de inspiratie voor het creaties eerder uit schilderkunst en illustraties dan de geijkte B-filmcanon. “Tijdens mijn studietijd ontdekte ik het popsurrealisme, een kunststroming waarin popcultuur en surrealisme met elkaar vervlochten zijn. Een illustrator als Dave Cooper vind ik bijvoorbeeld heel inspirerend. In zijn tekeningen laat hij superschattige wezentjes onderdeel zijn van de meest groteske taferelen. Vooral dat contrast tussen snoezig en mysterieus vind ik interessant en dat is iets waar ik zelf veel mee speel. Door felle kleuren met duistere tinten te combineren, bijvoorbeeld, of juist door schattige figuren te vervormen.” Ter illustratie wijst ze op een roze pluchekonijn dat ter decoratie aan de muur hangt; en in een verre staat van ontbinding lijkt te zijn.
Ondanks dat Kulik voor het theater en performances al een hele hoop creaturen gemaakt heeft, zullen Schokkend Nieuws-lezers haar werk vooral kennen van de Nederlandse apocalyptische film
MOLLY, die in 2017 op het Imagine Film Festival in première ging. “Een goede vriendin van mij deed daar de styling voor en vroeg me eraan mee te helpen. Samen hebben we bij kringloopwinkels in de buurt dozen vol kleding ingeslagen en die vervolgens een postapocalyptische touch gegeven. Een hele leuke tijd was dat, al herinner ik me ook dat we weleens hele nachten hebben doorgewerkt om alle outfits voor de volgende draaidag af te krijgen. Het is ook nogal wat, een postapocalyptisch verhaal zonder budget op poten zetten.”
Op de vraag of ze in de toekomst meer voor film en televisie wil doen, reageert de monstermaker positief. “Vooral het werken in een team is me goed bevallen. Wanneer je aan theateropdrachten werkt, doe je dat toch vooral in je eentje. Bij MOLLY waren constant mensen aanwezig met wie je kon sparren over ideeën en ingevingen. Om die reden werk ik de laatste tijd ook vaak in het atelier van Floris Schuller (special effects-veteraan en ontwerper van onder andere THE JOHNSONS-creatuur Xangadix, GS). Hij heeft zoveel ervaring en is een echte steun en toeverlaat. Bij het ontwerp van het buitenaardse wezen kwam hij telkens met handige tips. Toen ik voor de constructie van een alien-nek op zoek was naar materiaal dat niet te zwaar maar wel stevig genoeg was, raadde hij aan om isolatiebuizen te gebruiken. Die zijn namelijk flexibel en stevig te gelijk.”
Door de samenwerking hebben de twee ook al het plan opgevat om samen een atelier te beginnen. “Het leek ons handig en wie weet levert het ook wel meer film- en televisieklussen op.” Al wil Kulik wel gewoon doorgaan met het maken van haar mascotte-achtige creaturen voor theater en festivals. “Het leuke aan zo’n kostuum is dat het fysieke interactie mogelijk maakt. Bij een film kan het publiek er alleen naar kijken, maar een festivalkostuum kan ook worden aangeraakt. Een van mijn eerste creaturen was een levensgroot konijn met een megahoofd. Daarmee liepen mensen van KOBE een zomer lang verschillende festivals af. Zo leuk om te zien hoe daarop gereageerd wordt. Mensen beginnen het spontaan te knuffelen. Je ziet dat het echt iets met ze doet, zo’n levensgroot wezen in hun buurt. Dat soort reacties, daar doe je het uiteindelijk voor.”
