IN MEMORIAM | 
Op 6 juli 2022 overleed James Caan op 82-jarige leeftijd. In de reguliere krantenberichten werd Caan vooral genoemd als Sonny Corleone uit THE GODFATHER en dat zal ongetwijfeld ook wel de rol zijn waarmee de niet-cinefiel een gezicht op de acteur kan plakken, maar hij was zoveel meer dan die ene vertolking.
Dat Caan uiteindelijk nog 82 werd mag een wonder heten. In het midden van de jaren zeventig was hij een van de populairste Hollywoodsterren en op ieder feestje (liefst die van Hugh Hefner) was hij present. Het wilde uitgaansleven was voer voor de tabloids, want regelmatig was de ster betrokken bij een of ander gevecht. Ook de cocaïne werd gretig gesnoven, wat Caan bijna het leven koste en waardoor hij meermaals de controle over zijn carrière verloor, maar toch wist hij zich keer op keer te herpakken. Om de een of andere reden zag ik James Caan altijd een beetje als de Bruce Springsteen van Hollywood. Waarschijnlijk heeft het ermee te maken dat hij met zijn havenarbeider-look evengoed je buurman kon zijn, maar tegelijkertijd had Caan een ongelooflijke starpower waar hij niet eens veel moeite voor hoefde te doen.
James Caan werd geboren op 26 maart 1940 in de New Yorkse Bronx, niet ver van de Hudson Yards, later het decor van een film van James Gray waarin Caan de hoofdrol speelde. Als de zoon van twee Joodse immigranten belandde hij op de universiteit, waar Francis Ford Coppola zijn klasgenoot was. Van studeren kwam niet veel, wel raakte hij geïntrigeerd door het acteren en schreef zich in op een van de vele theaterscholen die New York rijk is. Net zoals veel andere filmacteurs uit die tijd begon Caan in toneelstukken, waaronder een rol op Broadway. De New Yorker die bekendstond om zijn ruige gedrag droomde echter van een film- en televisiecarrière. En dat lukte, want Caan was te zien in een hele reeks televisieseries, waaronder een aflevering van THE INTOUCHABLES waarin Lee Marvin de hoofdrol vertolkte. Tussen de televisieseries door verscheen Caan ook in een paar films, maar de rollen waren zo klein dat ze niet eens de aftiteling haalden, zoals die van een matroos in Billy Wilders IRMA LA DOUCE. Hoewel hij geen grote naam was, kwam de acteur vanaf zijn beginjaren in het vizier van grote cineasten. Howard Hawks was overtuigd van zijn charisma en gaf hem zijn eerste hoofdrol in het geflopte autoracedrama RED LINE 7000 en ook Robert Altman liet zich door Caans talent charmeren en castte hem in COUNTDOWN. Francis Ford Coppola was hem eveneens niet vergeten en schonk zijn studiemaatje de hoofdrol in THE RAIN PEOPLE (waaraan ook George Lucas meewerkte), waarvoor zijn naam naast die van Robert Duvall op de poster stond.
De grote ommekeer kwam in 1972, toen Coppola hem een rol gaf in THE GODFATHER. Oorspronkelijk was het de bedoeling om hem Michael Corleone (de rol van Al Pacino) te laten vertolken, maar al gauw bleek dat het opvliegende karakter van Sonny beter door Caan kon gespeeld worden. Caan, die tijdens de opnames vriendjes werd met de beruchte maffiabaas Carmine Persico, werd genomineerd voor een Academy Award voor beste mannelijke bijrol en kwam daarmee in concurrentie met zijn co-sterren Robert Duvall en Al Pacino. Alle drie zagen ze hoe Joel Grey voor CABARET het beeldje wegkaapte, maar Caan was voortaan een filmvedette!
Twee jaar later speelde hij de rol opnieuw in THE GODFATHER PART II, maar tot ieders verbazing stond hij ook aan de zijde van Barbra Streisand in FUNNY LADY waarmee hij een grote hit scoorde, maar voor de rest waren het in de jaren zeventig eerder films die in de bovenste schuif van de critici lagen maar door het publiek genegeerd werden zoals CINDERELLA LIBERTY van Mark Rydell, THE GAMBLER die geschreven werd met Robert De Niro in gedachten, de actiekomedie FREEBIE AND THE BEAN en het oorlogsepos A BRIDGE TOO FAR, die wel brokken maakte aan de kassa, maar daar zat zowat heel Hollywood in. De grootste hits waren THE KILLER ELITE van Sam Peckinpah, een film die Caan echt haatte, en het fantastische ROLLERBALL van Norman Jewison, een sciencefiction-actiefilm waarin een sport centraal staat waarin je je tegenstander mag doden, en nog altijd een van de meest brute Hollywoodfilms uit de jaren zeventig. Later volgde een overbodige remake van de DIE HARD-regisseur John McTiernan. Het verhaal doet de ronde dat Caan altijd geweigerd heeft die te zien omdat men niet de beleefdheid had om hem te vragen om opnieuw mee te doen.
Uit de jaren zeventig onthouden we nog de western COMES A HORSEMAN, maar het grote meesterwerk van Caan kwam in 1981 met THIEF. Niet dat dit misdaaddrama een hit was, maar Caan zag de film over de professionele kluiskraker naast THE GODFATHER als het werk waarop hij het meeste trots was. Twee uur lang word je via het geniale camerawerk van Michael Mann meegezogen in een misdaadwereld waar niemand te vertrouwen is en helden anti-helden worden. Caan die op eenvoudige wijze de aandacht naar zich toetrekt, met aan zijn zijde de nu jammer genoeg vergeten Tuesday Weld. Voor de rest vormden de eerste jaren van de eighties voor Caan een periode om te vergeten. Na de flop KISS ME GOODBYE (volgens Caan was Robert Mulligan de meest incompetente filmmaker met wie hij ooit had gewerkt) leed de acteur aan een zware depressie die veroorzaakt werd door de dood van zijn zus, en worstelde hij met cocaïneproblemen. Het werd zelfs zo erg dat hij niet meer wilde acteren. Om het allemaal nog erger te maken kreeg hij in 1985 een auto-ongeluk. Naar eigen zeggen was het pas toen hij de uitgemergelde lichamen van zijn honden zag dat hij besefte dat hij zijn leven een andere richting moest geven. Wederom was het Francis Ford Coppola die hem soelaas bod en wel met een rol in GARDENS OF STONE, ofschoon de film (zoals alle Coppola-films uit de jaren tachtig) flopte. Met ALIEN NATION had hij meer geluk, want de film waarin Caan een agent speelt die samenwerkt met een alien werd een groot kassucces.
Net als de jaren tachtig begonnen ook de jaren negentig veelbelovend. Voor veel filmfans is Caans rol als Paul Sheldon in de Stephen King-verfilming MISERY zijn allerbeste. Volgens Caan was het niet eens zo moeilijk om deze rol te krijgen omdat geen enkele acteur er zin in had dagenlang in bed te liggen. Met rollen in BOTTLE ROCKET, het regiedebuut van Wes Anderson, ERASER met Arnold Schwarzenegger en de komedie MICKEY BLUE EYES was Caan wel altijd present, maar in films die nooit de populariteit van zijn vroegere werk bereikten.
Het lijkt wel een constante te zijn dat Caan ieder decennium begint met een hoogvlieger (THE GODFATHER, THIEF en MISERY) om daarna met veel minder tevreden te moeten zijn en dat was in de jaren nul niet anders: na THE YARDS, DOGVILLE en ELF had hij zijn laatste echt grote films gemaakt. Daarna was de naam Caan alleen maar goed voor titels die straight-to-video of dvd gingen, of om zijn steun voor Donald Trump uit te spreken, want ook dat was James Caan.
Met het overlijden van James Caan verdween ook een van de laatste tough guys van Hollywood. Waarschijnlijk zijn het mannen die zeker met de politieke correctheid van nu net iets te veel buiten de lijntjes lopen, maar het zijn sterren die de cinema broodnodig heeft. R.I.P. Jimmy!
