R.I.P. | Twee dagen geleden overleed de Italiaanse regisseur Umberto Lenzi op 86-jarige leeftijd. Schokkend Nieuws- en oud-Camera Obscura-redacteur Mike Lebbing ontmoette Lenzi  en schreef een prachtig In Memoriam.

Afgelopen zomer kon ik dankzij voormalig Schokkend Nieuws-scribent Oliver Kerkdijk een van mijn journalistieke helden ontmoeten. Een middag en avond lang keuvelden we met popmuziekcriticus en cinefiel extraordinaire Chris van Oostrom. In 1987 bracht hij het legendarische Huivermerg en rilrug uit, dat door ondergetekende en andere Nederlandse genrefans meteen werd verslonden. Zijn naslagwerk van in Nederland op video verschenen horrorfilms was oergeestig, zeer informatief en gaf blijk van een indrukwekkend doorzettingsvermogen wanneer het ging om het opsporen van obscure titels. Ik geef met enige gêne toe dat ik vele zinnen van deze griezelgids uit mijn hoofd ken, met als favoriet de omschrijving van Walerian Borowczyk (LA BÊTE)  als ‘een elitaire Poolse zadelsnuiver’. Tijdens het gesprek moest echter een harde noot gekraakt worden, omdat iets me al die jaren dwars zat. Van Oostrom had namelijk beweerd dat de Italiaanse regisseur Umberto Lenzi ‘met zijn twee linkerhanden nog nooit een film had gemaakt die ook maar het predikaat middelmatig verdiende’.

Niet waar! Lenzi had de wereld NIGHTMARE CITY/INCUBO SULLA CITTÁ CONTAMINATA (1980) geschonken! Een gruwelijke en extreem onderhoudende film die destijds vanwege de zombierage ook in Nederland in de bioscopen draaide en een geheel nieuwe ondode introduceerde. Deze lijken leken in niets op de waggelende kadavers die we kenden. Ze renden keihard rond en bedienden zich van bijlen of machinegeweren, terwijl Stelvio Cipriani’s moody funksoundtrack het geheel een hoogst curieus sfeertje gaf.  

Tegenwoordig is er door dvd, Blu-ray en het internet zeer veel goud van oud ontsloten, maar dat lag in de jaren tachtig heel anders. Slechts een handvol van Lenzi’s films was in Nederland uitgebracht, en dan vaak nog in lelijke fullscreentransfers. In de loop der jaren ontdekten de fans echter dat de Italiaan heel veel films had gemaakt, en dat hij bepaald geen twee linkerhanden bezat. Sterker, Lenzi bleek een paar geweldige films op zijn conto te hebben.

BLOEDBELUST

Umberto Lenzi werd geboren op 8 augustus 1931 en overleed op 19 oktober 2017. Hij regisseerde tussen 1958 en 1992 een dikke zestig films, een indrukwekkend aantal. Hij werkte in allerlei genres, maar deed vooral in de giallo (zeven stuks!) en de poliziesco een fikse duit in het zakje. De jonge Lenzi was een verwoed cinefiel, die zeer actief was in filmclubjes en zich vooral aangetrokken voelde tot de actierijke Amerikaanse cinema van non-conformisten als Sam Fuller. Lenzi ontwikkelde zich na zijn tamelijk tamme leerjaren in de jaren zestig tot een regisseur die, tijdens zijn hoogtijdagen in de jaren zeventig, modaal gebudgetteerde films altijd binnen de draaiperiode wist in te blikken en elk onderdeel van het filmproces als een professional onder de knie had.

De invloed van Fuller deed zich in meerdere opzichten gelden. Net als de heetgebakerde Amerikaanse oorlogsveteraan leek Lenzi de filmset soms als een op bloed beluste militair te bestormen en iedereen met zwaar verbaal geweld te intimideren. Maar hij kon zich ook als een gentleman gedragen tegenover standvastige actrices, zoals de Amerikaanse Carroll Baker (bekend van Eli Kazans BABY DOLL). Het klikte tussen de twee en samen maakten ze vier gialli, waaronder het uitstekende KNIFE OF ICE/IL COLTELLO DI GHIACCIO (1972), waarin Baker als de doofstomme protagoniste misschien wel de beste rol van haar Europese carrière speelde.

Voor zover er humor te vinden valt in het genre van de kannibalenfilm, is die aanwezig in de vete die Lenzi jarenlang uitvocht met Ruggero Deodato. Lenzi maakte de eerste Italiaanse mensenvreterfilm met IL PAESE DEL SESSO SELVAGGIO/DEEP RIVER SAVAGES (1972), werd daarna overvleugeld door Deodato met ULTIMO MONDO CANNIBALE/THE LAST CANNIBAL WORLD (1977) en CANNIBAL HOLOCAUST (1979), maar keerde in 1980 bruut terug met de zeer succesvolle darmbanketten CANNIBAL FEROX en MANGIATI VIVI!/EATEN ALIVE. Deodato vond zichzelf de grote artiest en zei dat Lenzi zijn films opnam in een Romeins stadpark. Lenzi voelde zich zwaar tekort gedaan en daarna begon het hoogkomische moddergooien in de Italiaanse pers. Jaren later legden de twee hun ruzie bij en bleken achteraf toch veel respect voor elkaar te koesteren. Ze wisten namelijk allebei onder moeilijke omstandigheden telkens weer films af te leveren die meer dan genoeg brood op de plank brachten.

ZONNEBRIL

Alweer wat jaartjes terug nam ik met cameraman Han Weevers (ex-Horrorscoop) een interview op voor de dvd-extra’s van de Japan Shock-release van NIGHTMARE CITY bij Lenzi thuis in Rome. Gelukkig troffen we een goedgemutste regisseur aan, die niet zo lichtgeraakt was als bij Barend de Voogd tijdens het OffScreen Festival (zie het interview in Schokkend Nieuws 126). Dat had wellicht ook te maken met de vergoeding die de regisseur ter plekke van ons in cash ontving. Toch vergeet ik nooit meer de gastvrijheid van deze geestdriftige Italiaan, die ondanks zijn wat verwaarloosde uiterlijk (inclusief buitensporige zonnebril) en ietwat excentrieke taalgebruik ineens een complete transformatie onderging toen Han de opnamen startte.

Lenzi kreeg een maniakale blik in de ogen en terwijl het schuim hem op de lippen stond begon hij vol trots te oreren over de dagen van weleer: hij voelde zich ter plekke teruggeworpen naar de jaren zeventig. Een tijd waarin hij op filmsets van Maleisië tot Madrid zijn zweep liet knallen. Een tijd waarin de Italiaanse filmindustrie nog een wereldmacht was. Een tijd waarin een sadistisch extravaganza als MILANO ODIA: LA POLIZIA NON PUÒ SPARARE/ALMOST HUMAN (1974) vele, vele Italianen naar de bioscopen lokte.

Wat een tijd.
Addio Umberto.

(Cinema Egzotik, de maandelijkse cult-avond van regisseur Martin Koolhoven en programmeur Ronald Simons in EYE, eert Umberto Lenzi op vrijdag 27 oktober met een eenmalige vertoning van ALMOST HUMAN.)