BEELDBUIS | Netflix bijt het spits van de jaren twintig bloederig af met de driedelige BBC-serie DRACULA. In deze zoveelste verfilming is het de Deense acteur Claes Bang, vooral bekend van THE SQUARE, die in de bleke huid kruipt van de aristocraat met wolfstanden. Waarom verveelt de erudiete vampier ons na 123 jaar nog steeds niet? Wat is de charme van Graaf Dracula? En wat maakt Stokers boek tot misschien wel het belangrijkste horrorverhaal ooit geschreven?
Het wereldberoemde boek van de Ierse schrijver Bram Stoker verscheen in 1897 en betekende de geboorte van Dracula in de vorm waarin wij hem kennen. Maar onze globe, vol stervelingen met verleidelijk kloppende bloedvaten, werd toen al honderden jaren geplaagd door andere vampiers. In de 16de eeuw brachten reizigers, die afgelegen delen van Transsylvanië hadden bezocht, al verhalen mee over ondode wezens die zich laafden aan mensenbloed. In de Griekse en Romeinse mythologie kwamen weliswaar ook vampierachtige gedaantes voor, maar de haard lag in Zuidoost-Europa. Mogelijke verklaring is dat daar destijds onder de adel een inteeltziekte huishield die patiënten met rode ogen, een wit gelaat en een terugwijkende bovenlip opzadelde. Universeel in alle verhalen zijn de onwillige bloeddonoren, inmiddels zelf verdoemd tot eeuwig zwerven door de duisternis, naarstig op zoek naar bloed. Ook de afkeer voor daglicht, knoflook en kruizen is van alle tijden, net als de – vaak gewenste – dood door een houten spies of een zilveren kogel.
Spiernaakt
Per land hebben vampiers een specifiek uiterlijk en andere gebruiken. Zo zuigt de Chinese versie met zijn neus bloed uit de oren van de prooi. De Moravische bloedzuiger grijpt zijn slachtoffers het liefst als hij spiernaakt is en de Bulgaarse variant heeft maar één neusgat. Japan kent zelfs vampierkatten.
Het Transsylvanische slag, waartoe Dracula behoort, is volgens het boek Vreemde Verhalen, Bizarre Feiten ‘herkenbaar aan zijn tanige voorkomen en wasbleke gelaat, volle rode lippen en puntige hoektanden, glinsterende, hypnotiserende ogen, lange scherpe vingernagels, doorlopende wenkbrauwen en haar op de handpalmen.’ Christopher Lee, die in zeven Hammer-films de rol van Dracula voor zijn rekening nam, past perfect in dit plaatje. Logisch, want hij houdt kasteel in Transsylvanië. Saillant detail: In Stokers roman zit de Nederlandse vampierjager Abraham van Helsing graaf Lee achter zijn zwarte vodden. Claes Bang wordt in de Netflixvariant in zijn nek gehijgd door de Nederlandse non Agatha van Helsing.
Lee mag dan in de ogen van velen de enige echte Dracula zijn, de eerste vertolker was hij zeker niet. Die eer valt Max Schreck te beurt, hoofdrolspeler in F.W. Murnau’s stomme film NOSFERATU: EINE SYMPHONIE DES GRAUENS uit 1922.
In de 98 jaren die liggen tussen deze eerste Dracula en die van Netflix zijn meer dan zestig films gemaakt over de bijtende edelman. Er is letterlijk geen decennium dat hem rustig in zijn kist heeft laten liggen, maar de jaren zeventig spannen met 24 films de kroon. NOSFERATU: PHANTOM DER NACHT (1979) is het bewijs dat Dracula ook grote regisseurs als Werner Herzog aansprak.
Dracula heeft bestaan
Stoker heeft zijn dorstige graaf vernoemd naar de Roemeense tiran Vlad de Spietser uit Walachije, die zijn vijanden bij voorkeur levend aan zijn spiets reeg. Zijn vader was een ridder in de Orde van de Draak: dracul. Daarom werd Vlad Dracula genoemd: zoon van de draak, in modern Roemeens zoon van de duivel. Tijdens zijn schrikbewind, tussen 1452 en 1462, schijnt hij 40.000 mensen met zijn spietsen te hebben geperforeerd. Een Lucille avant la lettre. De tiran raakte een snaar bij Stoker, een tot dan toe vrij onbekend schrijver, en inspireerde hem tot zijn levenswerk. Los van de naam heeft Stokers graaf echter weinig tot niets met de echte Dracula te maken.
Terug naar de hamvraag: wat bekoort ons zo aan Dracula dat we al 123 jaar en ruim zestig films lang vallen voor zijn charmes? Daar moet de bijbel aan te pas komen: Richard Davis’ Encyclopedia of Horror, met een voorwoord van niemand minder dan Peter Cushing, vertolker van Abraham van Helsing (en ook van Grand Moff Tarkin, maar die hoort in een andere saga). Vrij vertaald zegt dit naslagwerk er het volgende over:
‘Ongetwijfeld komt veel van de aantrekkingskracht voor vampiers in het algemeen en voor Dracula in het bijzonder voort uit de openlijke seksualiteit van het thema van een mannelijke vampier die het bloed van een huwbaar meisje zuigt.’
Ontegenzeggelijk een ijzersterk thema: Bring on the nubiles! En inderdaad neemt de erotiek een grote plaats in, zeker bij de Hammerfilms. Al in het eerste deel zet een wulps geklede Mina het raam open voor Dracula en neemt vervolgens een verleidelijke pose aan op haar bed. Maar Stoker biedt ons meer dan dat. Zijn centrale thema heeft namelijk talloze variabelen, knoppen waaraan gedraaid kan worden, waardoor het aantal interpretaties oneindig is. De terugkeer van de vampier naar zijn crypte bij zonsopgang, de onsterfelijkheid en eeuwige jeugd, de transformatie van onschuldige slachtoffers in kwade vampiers, de rituele dood van de centrale vampierfiguur, de uiteenlopende gedaantes van de vampierjager. In deze eindeloze ruimte kunnen we nog lang voort. Heel lang. Tot in de eeuwigheid.
Distributie: Netflix. Release NL: 4 januari 2020, BE 4 januari 2020. Copyright: Hester Aalberts. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 12 januari 2020.
