Sommigen vonden het een vreemde keuze van EYE: na zomertentoonstellingen gewijd aan de alom gerespecteerde auteurs Fellini en Kubrick is nu David Cronenberg aan de beurt. Past een regisseur die vooral bekend staat om zijn horrorfilms in dat rijtje? Tijden veranderen. Werden er in 1977 in Canada nog kamervragen gesteld over het vermeende pornografische karakter van RABID, dit jaar werd Cronenberg lid van de Orde van Ontario als “Canada’s most celebrated internationally acclaimed filmmaker”.
Zo’n verrassing is de expositie dus ook weer niet, en wie de tentoonstelling bezoekt kan beamen: er zijn weinig regisseurs die beter in een museum passen. Dat komt in de eerste plaats door de vele bizarre objecten en creaturen die voor zijn films vervaardigd werden. Cronenberg mag de naamgever van de tentoonstelling zijn, maar de kracht ervan is ook te danken aan special effects artists als Stéphan Dupuis, Chris Walas en Jim Isaac. Hun werk wordt in EYE gepresenteerd alsof het om archeologische vondsten gaat. Een vliegenkop uit THE FLY, gemuteerde reptielen uit EXISTENZ, de kakkerlaktypemachine uit NAKED LUNCH. Opgegraven uit een alternatieve realiteit, denk je, wanneer je ze in hun vitrines ziet liggen. Noah Cowan van het Toronto International Film Festival (TIFF), medeverantwoordelijk voor de samenstelling van deze tentoonstelling, noemt het “een intense museologische ervaring”.
Inderdaad: Dupuis’ latex Mugwump-pop uit NAKED LUNCH hakt erin. Daar ligt een levend wezen, vastgeketend onder een glazen kas. Je krijgt er medelijden mee. In een apart kamertje staat een plastic reproductie van het beest aan de bar. Ga er tegenover staan en je krijgt het gevoel dat hij elk moment tegen je kan gaan praten. Verontrustend op een subtielere manier zijn de chirurgische apparaten uit DEAD RINGERS, keurig op een rijtje. Je zou bijna vergeten dat ze nooit écht bedoeld zijn voor vaginale operaties.
Kostuums en props uit films in het echt zien, doodt vaak de illusie. Het Cronenberg-universum komt in EYE echter alleen maar meer tot leven.
Wanneer we onszelf wakker schudden uit de droom waarin de objecten ons meeslepen, en met enige afstand de tentoonstelling als geheel bekijken, zien we goed hoe consistent het oeuvre van Cronenberg is. De mutaties en fantasiewezens komen we in zijn recente werk niet meer tegen, maar hij behandelt nog altijd dezelfde thema’s. Robert Pattinsons obsessieve angst voor lichamelijk verval in COSMOPOLIS doet direct denken aan THE FLY. Leg VIDEODROME naast EASTERN PROMISES en het valt op dat in beide films mensen andermans lichaam gebruiken om een boodschap te communiceren. En gaan THE BROOD en A HISTORY OF VIOLENCE niet allebei over de onvermijdelijke fysieke uiting van opgekropte agressie?
Vrijwel iedere Cronenberg-film roept de vraag op in hoeverre onze identiteit gelijkstaat aan ons lichaam. De tentoonstelling, waarin we omringd worden door gemuteerde lichamen en lichaamsveranderende machines, dwingt ons haast een antwoord te zoeken. Het is een oncomfortabele gedachte dat we niets meer zijn dan het kwetsbare vlees dat we zien. Een gedachte die zich in de expositieruimte opdringt tot hij onontkoombaar wordt. Zoals de ergste nachtmerries confronteren de getoonde fantasieën ons met de werkelijkheid.
Wie geen behoefte heeft aan een identiteitscrisis concentreert zich op het minder indrukwekkende, maar amusante geschreven werk. Een pagina uit het nooit verfilmde script voor de sexploitatieparodie ROGER PAGAN, GYNECOLOGIST toont Cronenbergs gevoel voor humor. Nog harder lachen we om de formulieren die het testpubliek invulde na een vertoning van VIDEODROME. Ze vonden het walgelijk, maar boden behulpzame adviezen: “Improve the story!”
Ook leuk: een televisiescherm dat interviews vertoont. In een fragment uit de jaren zeventig maakt de interviewer zich zorgen over de maatschappelijke impact van RABID, waarin een vrouw mannen neersteekt met een fallisch uitgroeisel onder haar oksel.
Interviewer: “Er zit wel erg veel seks in.”
Cronenberg: “Noem jij dat seks?”
Lees hier het eerste deel van het Schokkend Nieuws interview met David Cronenberg.
Cronenberg – The Exhibition
22 juni – 14 september
EYE Filmmuseum
IJpromenade 1
1031 KT Amsterdam
Programnma en reserveringen
