Azijn of niet zijn

Hoewel sommigen er anders over mogen denken is niets menselijks de recensent vreemd. Ondergetekende is bijvoorbeeld behept met een bijna hondse trouw aan een paar oude helden, waaronder John Carpenter die in de vorige webcolumn door Phil van Tongeren ten grave werd gedragen.

Het premature In Memoriam verscheen in een periode waarin ik als beroepskritikaster meer stof tot nadenken kreeg aangereikt. Als recensent voor Het Parool zag ik mij de afgelopen weken geconfronteerd met de uitlatingen van drie columnisten die zich in de krant tegen enkele niet nader omschreven azijnpissers keerden. Uit de losse flodders die Raoul Heertje, Theodor Holman en Bob Frommé op de beroepsgroep afvuurden viel op te maken dat de heren de recensent bovenal als spelbreker zien. Wanneer het publiek zich vermaakt met een film, een boek, een concert of een toneelvoorstelling, dan is het werk volgens het drietal geslaagd en moet de zuurpruim zijn bek houden. Die redenatie maakt THE MATRIX RELOADED tot de beste film die momenteel in de Nederlandse bioscopen draait, en plaatst voormalige Idols-kandidaten die de hitladders beklimmen in dezelfde categorie als pakweg Elvis Presley of Wolfgang Amadeus Mozart. We leven in gezegende tijden: het ene toptalent is nog niet van het toneel verdwenen of er staan er alweer tien in de coulissen te trappelen om ons te verbazen en te vermaken.

Het mag duidelijk zijn dat ik het vertolken van de vox populi niet als de kerntaak van de recensent zie. Wanneer de criticus met de kudde meeloopt heeft hij eigenlijk geen bestaansrecht meer, want dan volstaan bezoek- en verkoopcijfers om de kwaliteit van een werk te duiden. Bij THE MATRIX RELOADED en de zingende idooltjes hangt het succes echter ook samen met de miljoenen die de pooiers van dienst in de promotie van hun koopwaar investeren. Je kunt je kont niet keren of je wordt aangespoord díe film te zien en dát plaatje te kopen. Aan de recensent de taak het hoofd koel te houden, de hype te negeren en de aangeboden waar op inhoudelijke merites te beoordelen. Volmaakte objectiviteit is daarbij uitgesloten. Een mening verstrekken is immers geen exacte wetenschap, maar een herkenbare eigen signatuur en een gedegen kennis van zaken maken een subjectief oordeel niettemin waardevol en nuttig.
Onder die eigen signatuur valt ook de door Van Tongeren gelaakte acceptatie van de mismaakte kindjes van een favoriete filmmaker, en bij de weging van de inhoudelijke merites kan diens herkenbare eigen stijl een aanzienlijke rol spelen. In tegenstelling tot hetgeen Phil beweerde koester ik Carpenter’s stijl niet louter omwille van het Panavision-beeldformaat, dat zou onzinnig zijn, maar om datgene wat daarin te zien is. En ik blijf van mening dat ’s mans oeuvre een interessante inhoudelijke consistentie vertoont, ook als anderen dat niet willen onderkennen. Maakt dat de recente films van Carpenter tot miskende meesterwerkjes? Nee. Maar het zorgt er wel voor dat ik een nieuwe Carpenter-film met bovengemiddelde interesse bekijk, en daarbij waardering kan opbrengen voor de manier waarop er een nieuwe draai aan bekende thema’s en stijlmiddelen wordt gegeven. In GHOSTS OF MARS voegt de regisseur en componist bijvoorbeeld een strak mopje metal aan zijn composities toe, en dat vind ik dan weer een prettige variatie op het vertrouwde synthesizer-geluid.
Zoiets is een kwestie van persoonlijke smaak en particuliere pleziertjes, en dat maakt een eerlijke recensent ook gewoon duidelijk in zijn geschreven kritiek. Wie het werk van de recensent door de jaren heen blijft lezen, leert zo vanzelf hoe diens voorkeuren en vooroordelen zich tot de eigen inzichten verhouden. Daarom moeten die klagende columnisten zelf wat minder zeuren: wanneer hun meest gehate azijnpisser zich weer eens negatief over een werk uitlaat, dan mag dat ook als een aanbeveling worden geïnterpreteerd. Koopt daarom allen die nieuwe kutplaatjes van Jim en Jamai: Van der Put van Schokkend Nieuws heeft er geen goed woord voor over, dus het moet wel deugen. En als u dan in die platenzaak bent kunt u de fijne soundtracks van John Carpenter gewoon laten staan.

Bart van der Put