Komkommertijd volgens Van Dale: ‘benaming voor de vakantietijd, waarin gewoonlijk voor de media weinig nieuws te berichten valt.’ Hét moment dus om spijkers op laag water te zoeken, want bericht moet er worden! Over de idiote, van Kessels & Kramer-flauwiteiten aan elkaar hangende affiches van het Filmmuseum. Of over het feit dat Nederlandse filmjournalisten in de VS als een nieuw type criminelen worden aangemerkt en de kans lopen met handboeien en al op het vliegtuig terug te worden gezet. Allemaal zaken van weinig gewicht; futiele irritaties om direct opzij te zetten, zodra het kwik boven de dertig graden stijgt.
Zoals op dat terrasje waar ik enkele weken geleden, onder het genot van een glas ijskoude witte wijn en een bord betruffelde pasta, met diepe tevredenheid uitkeek over de met rustieke boerderijtjes en cipressen bespikkelde Toscaanse heuvels. Ach, had ik op dat moment supreme nu maar niet die van huis meegebrachte Vrij Nederland opengeslagen. Want wreed werd ik wakker geschud uit de droom van een zorgeloze vakantie in den vreemde.
‘Wie dezer dagen de duisternis van de bioscoop verkiest boven het strand, zal daaraan de indruk overhouden dat mens en machine het niet best met elkaar kunnen vinden’, luidde de opening van een artikel waarin de diepere zin van TERMINATOR 3 en THE MATRIX RELOADED uitvoerig werd belicht. Op slag was ik een Matrix-bewoner die zijn zon, zijn pasta, zijn wijn en zijn vrije wil in rook zag opgaan en wakker werd als slaaf van een naargeestige kunstmatige intelligentie. Thuis zat ik weer, in het ziekelijk blauwwitte licht van mijn computerscherm, om al die pseudo-academici van repliek te dienen, die de sciencefiction van TERMINATOR en MATRIX voor een uitdagende, belangwekkende bijdrage aan het denken over de toekomst verslijten. Het stuk in Vrij Nederland stond immers niet op zichzelf; ten tijde van de première van THE MATRIX RELOADED publiceerde NRC ook al een paginalang essay over de ‘filosofische’ implicaties van de film. Deftige bladen, deftige stukken. Maar waarover? Over gedachtegoed dat op niets anders is terug te voeren dan religieuze bangmakerij van het jaar nul.
Man, waar maak je je druk over, piepte de vakantievierder in mij. Maar het was al te laat. De Toscaanse zon was nog slechts een vage herinnering, terwijl mijn vingers als door hogere machten voortgedreven over het toetsenbord vlogen en er een overweldigende symfonie van virtuoos getoonzette statements aan ontlokten. Over sciencefiction als vergaarbak van clichés die niet honderden jaren vóóruit maar juist duizenden jaren áchteruit wijzen. Over een genre dat geheel en al berust op de christelijke idee dat de mens gestraft zal, nee, moét worden voor zijn pogingen boven zichzelf uit te stijgen. Over hoe technologische vooruitgang in sciencefictionfilms steevast eindigt in totalitaire ellende (zeg maar: de Hel), waarin alleen een messiasfiguur verlossing kan brengen. U hoorde het reeds op de zondagsschool; u ziet het in THE MATRIX en TERMINATOR.
Dat en nog veel meer zwol aan tot een machtige vloedgolf van onverbiddelijke Waarheden, toen een windvlaag de Vrij Nederland van tafel lichtte en richting Toscaanse heuvels deed fladderen. Uít floepte het computerscherm, wég was ik uit mijn benauwde kamertje, léég was mijn hoofd. Daar zat ik weer op mijn terrasje, wijn en pasta onder mondbereik, de zon schroeiend op mijn onbedekte knar. Mijn hemelbestormende repliek bleef nog een sekonde als in een fata morgana komkommervormig aan de horizon hangen en loste toen op in het niets.
Ik droomde weer.
Phil van Tongeren
