NEDERHORROR HERONTDEKT | De ondertitel luidde volgens de persmap ‘De telefooncel des doods’ – en daaraan is niets gelogen. BURP! werd in 1986 geschoten, voor 12.000 gulden, en was de verrukkelijke eindexamenfilm van regisseur Will Wissink.
Will hoopt dit jaar zijn nieuwe film ROCK CITY – THE LIFE WE LIVE uit te kunnen brengen, een documentaire over de legendarische kopstukken van de Haagse rockscene in de jaren 60 en 70, waarvan zijn vader er een was. Je zou Will kunnen kennen van DROPOUTS (Gouden Kalf-nominatie, 1999) en de succesvolle jeugdfilm MIJN VADER IS EEN DETECTIVE (2009 en twee vervolgen), maar voor Schokkend Nieuws is hij toch vooral ‘een van de onzen’. Eerder vertelden we in deze rubriek al het verhaal achter zijn stop-motionfilm DE DUISTERE PLANEET (1977-1981) en MIDNIGHT TERROR (1984).
Veel mensen zullen zich BURP! nog wel herinneren. De korte film met Edward Montie en Tamar Baruch draaide op het Weekend of Terror en staat ook op de VHS-verzamelband The Nether-Horror Collection. Will heeft het 16mm negatief in HD laten scannen en digitaal opgeknapt en daarom kunnen we nu ook deze Nederhorror-classic voor je op YouTube zetten.
Will zat halverwege de jaren 80 op de Nederlandse Film- en Televisie Academie in Amsterdam, waar hij vriendschap sloot met onder meer Jan Doense en ontdekte dat hij ook zélf wilde regisseren. ‘Ik zat officieel in de camera- en montageklas,’ vertelt hij aan de telefoon, ‘maar ik was al zoveel bezig met schrijven, produceren en regisseren. MIDNIGHT TERROR was een buitenschools project dat ik tijdens mijn tweede studiejaar regisseerde en dat in mijn derde studiejaar zijn première beleefde. Ik had de smaak te pakken! Ik mocht dus op de valreep tóch een eindexamenfilm regisseren. Daar hebben vakdocent regie Wim Verstappen en scenariodocent Hugo Heijnen toen nog heel erg voor gestreden. Ik kreeg toestemming, als het maar niet te duur zou zijn en niet te lang. Mijn cameradocent Jan van Meerten vond het ook meteen een leuke cameraoefening voor een hoop mensen. BURP had namelijk een opvallende visuele stijl, een beetje cartoonachtig.’
Beter niets te verklappen, hier is BURP!
De kiem van het idee was afkomstig van Jan Doense (THE GREAT ROCK ’N ROLL MASSACRE). ‘Jan deed zijn toelatingsexamen met een kort verhaaltje dat LONG DISTANCE heette. Dat speelde zich af in een kantoorgebouw. Iemand krijgt een telefoontje, er ontstaat een draaikolk in die telefoonhoorn en… weg is die persoon. Een heel kort dingetje. Hij had me wel eens gevraagd: kunnen we hier iets mee? Het idee kwam pas weer op in het laatste jaar. Eigenlijk wilde ik als eindexamenfilm een soort volwassen opvolger maken van DE DUISTERE PLANEET: een stop-motion animatiefilm met poppen, gemaakt door André Lassen, en ruimteschepen van twee, drie meter lang. Het zou THE UNKOWN WORLD gaan heten. Ik had al heel veel mensen opgetrommeld, ook van de Rietveld Academie, en ik probeerde nog een jaar studieverlenging te krijgen, maar dat was toch eigenlijk allemaal een beetje té ambitieus voor de filmacademie. Toen werd het dus BURP!’
De belangrijke tweede inspiratiebron was het Oostelijk Havengebied in Amsterdam. Wie nu over de Javakade en de Oostelijke Handelskade loopt, de twee hoofdlocaties van de film, vind alleen nog moderne en dure woningen. Will: ‘Het was daar toen nog behoorlijk uitgestorven. Grote pakhuizen. Leeg, kil en verlaten. Bij het rangeerterrein van de NS stond een huisje en voor dat huisje stond die groene telefooncel. En achter dat huisje lag dan weer een of ander groot Russisch schip aangemeerd. Geen mens. Niks. Er hing daar zo’n rare sfeer! Ik maakte al heel snel de koppeling met dat oorspronkelijke idee van Jan en heb die twee ideeën dus in elkaar geschoven.’
Eindexamenstudenten kregen een budget van de NFTVA. BURP! was begroot op 7.500, maar kostte uiteindelijk 12.000 gulden. Het verschil lapten Will en Jan zelf bij. De nachtopnames startten op maandag 10 maart 1986. ‘Het was niet gemakkelijk,’ herinnert Will zich na 35 jaar nog levendig. ’Het was ijskoud. Het vroor gewoon! Zo’n statief, lamp of dolly, dat is gewoon metaal. Dat wordt ijs- en ijskoud. Dus dat was afzien.’
Gelukkig hielpen alle eindexamenstudenten elkaar en waren ze allemaal nog jong en veerkrachtig. ‘Dat is het leuke van zo’n eindexamenfilm: iedereen gaat er vol in. Het was ’s nachts draaien, vanaf een uur of zes, zeven. ’s Ochtends half zes, als het weer licht werd, ging je opruimen. En daarna ging je dus niet naar huis, maar naar school. Naar de filmacademie om dingen te regelen, spulletjes terug te brengen. Want overdag draaide er weer een andere productie, die moesten de camera en de lampen ook kunnen gebruiken. Je draaiboek maken… repeteren… hopelijk nog een uurtje of twee slapen… en dan ging je weer. Op een gegeven moment heb ik 48 uur niet geslapen. Die oververmoeidheid, daar liep iedereen mee. Vooral buiten, omdat je vocht tegen de kou.’
‘We hadden een heel enthousiaste art director, Joris Sluizer. “Leuk,” zei hij, “dan gaan we het wegdek nog een beetje natmaken. Dat ziet er mooi uit met die glimmertjes.” Hij had zich niet gerealiseerd dat daardoor de hele boel opvroor. En ‘s ochtends om vijf, zes uur gingen de eerste bussen weer te rijden. De bocht… die ramden bijna die telefooncel, omdat het daar spiegelglad geworden was. Dat scheelde echt niks!’
Na de eerste opnameweek verhuisde de crew naar de Sigma-studio’s van Matthijs van Heijningen. ‘Daar hebben we de interieurs gedaan. Die graffiti op de achtergrond, achter de telefooncel? Die stond op houten platen, zodat we die ook mee konden nemen naar de studio voor continuïteit. Daarna hebben we nog een paar dagen gehad voor de special-effects. Dat was in de studio van de filmacademie met Floris Schuller en Ernest van Tongeren.’ Ze werden geholpen door animatiefilmer Hans Richter (zie ook: DE DOOD VAN HARRY).
Floris Schuller en Ernest van Tongeren leerden elkaar volgens de persmap kennen tijdens een nachtvoorstelling van ‘John Carpenters special effects-extravaganza THE THING’. ‘We hebben het in reverse gedraaid,’ legt Will uit. We hebben eerst de tong helemaal uitgelegd en toen ingetrokken en dat achterstevoren gefilmd; en dat geldt ook voor het shot waarin hij om zijn nek slaat.’ 35 jaar na dato mogen we ook de foto wel afdrukken die verraadt hoe groot de kannibalistische telefoon in werkelijkheid was.
De dronkaard aan het begin van de film is de vader van Jan Doense. Het hoofdpersonage, in de persmap aangeduid als ‘de tragische held’, werd gespeeld door Edward Montie. Will: ‘Dat was een acteur die net de Maastrichtse Toneel Academie had afgerond. We hadden een goede samenwerking met Jeanette Snik, die net als casting director was begonnen bij de NOS. Edward vond het heel leuk om te doen.’ Zijn tegenspeelster was Tamar Baruch, bekend van onder meer Q EN Q, BASTILLE en… MIDNIGHT TERROR. ‘Dat vond ik heel fijn. Ik was nog niet zo vertrouwd met acteurs, en met Tamar had ik dus al eens samengewerkt.’ Wie een beetje met hen bekend is zal in de woeste straatbende scenarioschrijfster Marnie Blok (TAPED, JACKIE, KENAU) herkennen en (de MAD MAX-achtige figuur op de foto helemaal bovenaan) Hans Walther, die later maar liefst 84 afleveringen van ONDERWEG NAAR MORGEN regisseerde! Hun garderobe en accessoires werden – de stijl herken je uit duizenden – verzorgd door André Lassen. (Even terzijde: Will maakte in 1992 ook een documentaire over Lassen, PASSION. Die kun je hier bekijken.)
‘Er zaten leuke, gekke dingen in BURP!,’ vindt Will nog altijd. ‘De muziek was best apart voor die tijd. Mijn vader had een studiootje. Sounddesign heb ik ook altijd heel leuk gevonden. Het is heel gaaf wanneer je een multi-track tot je beschikking hebt en acht sporen. Tamars naaldhakjes, die je hoort wanneer ze over de kade loopt? Dat zijn gewoon haar pumps die ik thuis op het aanrecht heb laten klakken, dat heb ik opgenomen en eronder zitten monteren. Het geluid ter plekke is zo slecht, zeker met de middelen van toen. Eigenlijk al het sync-geluid is vervangen. BURP! draaide om de sfeer en om echt een sfeertje te kunnen bouwen met een misthoorn in de verte, wat gekabbel van klotsend water, dan die kaal klinkende voetstappen op de keien… dat soort dingetjes valt onmogelijk ter plekke op te nemen.’
BURP! ging volgens de persmap op 14 augustus 1986 in première in Cinecenter, als voorfilmpje bij de Nederlandse speelfilm DE MISLUKKING van Hans de Ridder. ‘Ik kan me daar niets van herinneren,’ moet Will bekennen. ‘Ik word ook een jaartje ouder.’ Het zij hem vergeven, volgens IMDb kan vrijwel niemand zich het zwart-witdrama over homoseksualiteit nog herinneren. BURP! daarentegen is nog altijd een gekoesterd nederhorrorkleinood.‘Op de academie vond iedereen ‘m heel leuk. Mensen hadden eerlijk gezegd niet verwacht dat het iets zou worden. Hij kwam wat later in de planning terecht, dus het was nog een heel gedoe om hem op tijd af te krijgen.’
‘Jan heeft de film ingeschreven voor een paar festivals. Eerst het Odense International Film Festival, geloof ik, in Denemarken. We gingen daar met de auto naartoe om kosten te besparen: Floris, Jan en ik. Vlak voordat het festival afgelopen zou zijn reden we weer terug. En toen kregen we telefoon: “Hey, you won the big price!” Jan heeft meteen twee tickets geregeld. Dus we waren nog geen vier uur in Nederland en vlogen alweer terug naar Denemarken! Daar bleken we de tweede prijs te hebben gewonnen. Ook leuk. 15.000 kronen en een mooie beker. De prijs werd uitgereikt door Bert Haanstra en animator Borge Ring, toentertijd mijn held op dat gebied. Een hele eer dus. BURP! heeft ook nog eerste prijzen gewonnen in Frankrijk.’
Na BURP! werkte Will nog zo’n anderhalf jaar op de sets van drie of vier ander speelfilms. ‘Dat waren enorme ervaringen en je bouwt als beginnend regisseur zo ook aan een netwerk, maar uiteindelijk was het dankzij iemand die BURP! had gezien dat ik bij Carl Tewes terechtkwam. Een jaar later had ik zo’n vijftig commercials voor die man geregisseerd. Dat heeft deze film wel bewerkstelligd. Echt. Ik heb mijn filmacademiediploma nooit aan iemand hoeven laten zien. Je kunt beter een goed filmpje hebben dan een papiertje. En het was ook leuk om iets samen met Jan te doen. Hij was al van de filmacademie, maar ons contact is daarna alleen maar hechter geworden. Op de academie werden toen heel keurige eindexamenfilms gemaakt, door mensen die heel goed aanvoelden wat er van ze verlangd werd. Wij wilden er toch een beetje tegenin koppen – en dat is wel gelukt.’
Copyright Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 19 januari 2021.
