In het themaprogramma Black Light zet filmmuseum Eye de schijnwerpers op de verbeelding van zwarte identiteit in film. Daarbij mag Jordan Peele natuurlijk niet ontbreken. Zijn debuut GET OUT (2017) wordt op 9 maart geïntroduceerd door beeldend kunstenaar Richard Kofi en schrijver Simone Zeefuik. Schokkend Nieuws sprak met ze over horror, humor en politiek.
Wat dacht je toen je GET OUT voor het eerst zag?
Simone Zeefuik: ‘Het is een fantastische film. De vorm die Jordan Peele heeft gevonden om een fictief idee te mengen met zaken die daadwerkelijk gebeuren, de microagressies van institutional racism, heeft hij heel mooi gevat. Hij doet iets dat voor de nerds interessant is, maar ik denk dat je als je wat minder thuis bent in de materie, je alsnog gewoon een hele toffe film hebt gezien.’
Richard Kofi: ‘Hij speelt met de verwachtingen van de kijker.’
En wat vonden jullie van US?
RK: ‘Daar zaten wat meer abstracte lagen in. Ik vind hem ook ietsjes … is ie enger? Ik weet het niet.’
SK: ‘Hij heeft meer schrikmomenten. Maar het verhaal van GET OUT vind ik enger. Dat gaat meer over wat echt zou kunnen gebeuren. Ik weet niet hoe groot de kans is dat ik thuis kom en er een kloon van mij tegenover me zou zitten. Maar in GET OUT zitten zo veel dingen die je letterlijk hebt meegemaakt. Dat je als zwarte persoon in een ruimte bent met heel veel witte personen, dat kan soms eng zijn. Niet omdat ik denk dat ze me gaan scalperen. Maar je voelt in GET OUT wel: oh ja, dat heb ik weleens meegemaakt. Wij zijn, vroegâh, verbonden geweest aan het Afrika Museum, dat een superlange oprit heeft. Het is heftig om te rijden naar iets wat heel koloniaal is, ergens verscholen in Den Bosch, en dat je denkt, oh mijn god, wat is de kans dat ik helemaal geen afspraak heb, en dat ze me iets gaan aandoen? En daar lach je om, omdat het gewoon een rare gedachte is, maar …’
RK: ‘Het is een onderling grapje. Je ziet zo’n gebouw en je denkt: oh, gaan we weer naar zo’n wit bolwerk, of iets met een heel beladen achtergrond. Dan zeg je tegen elkaar, in het geval van het Afrika Museum, ik ben benieuwd wat de paters ons aan gaan doen. [Het Afrika Museum is oorspronkelijk door paters opgericht als missiemuseum – red.] Maar GET OUT fantaseert over dat er daadwerkelijk iets achter zit. Het zijn verder hele herkenbare situaties waar je allemaal weleens over grapt.’
SZ: ‘En wat hij [Peele] heeft gedaan wat niemand eerder heeft gedaan op zo’n grote schaal, is witheid gebruiken als iets wat angstaanjagend is voor mensen. Omdat je niet weet wat er kan gebeuren.’
RK: ‘En op zo’n manier dat het voor iedereen te begrijpen is dat het eng is.’
SZ: ‘En wat er dan eng aan is. Als je het niet begrijpt, dan is het misschien niet voor jou. Maar dat maakt het enger dan: er zijn klonen in mijn keuken.’
Horror is van oudsher een behoorlijk wit genre.
SZ: ‘Mainstream horror wel. Maar ik denk niet dat het genre op zich wit is. Ik denk dat een bolwerk als Hollywood mensen heeft buitengesloten. Wat is een wit genre? Romantiek is geen wit genre. Spanning is geen wit genre. Het aanbod is wel superwit. Wat het op een gegeven moment oninteressant maakt. De running gag is: waarom gaan witte mensen altijd richting het gevaar? Waarom check je die deur? Ren daar weg! GET OUT is anders opgebouwd. Daar gaat het om: wat zou ik als zwarte persoon een eng moment vinden?’
RK: ‘Het engste moment is natuurlijk dat die politieauto aan het eind aan komt rijden.’
SK: ‘Ik heb de film heel vaak gezien in de bioscoop, en op het moment dat die auto komt aanrijden, hoor je sommige mensen: oh, gelukkig. En je wéét wie dat zegt. Wij denken: oh god, het is nog steeds niet klaar.’
In US is het thema etnicitiet niet zo expliciet aanwezig. Denk je dat die film heel anders zou zijn met een wit gezin in de hoofdrol?
SZ: ‘Ja. Ik denk ook dat die vraag, en dat is niet alleen jouw vraag hoor, alleen wordt gesteld omdat er geen witte mensen in de hoofdrol zitten. Als er witte hoofdrolspelers zouden zijn, zou niemand vragen: hoe zou die film zijn met zwarte mensen? Dat is al een verschil.’
RK: ‘Ik ben door US heel anders gaan kijken naar geweld in films. Die familie en de tethereds zijn elkaar aan het opjagen. Het is een spel tussen twee families, waarbij de ene de andere wil kopiëren, of het leven wil hebben dat de ander had. Maar iedereen wordt afgeslacht, behalve de zwarte familie. Toen ik dat zat te kijken realiseerde ik me dat ik me niet kan herinneren dat het hele gezin overleeft in zo’n film. Dat was best een eye opener. Neem een BLACK PANTHER, waarin ook twee partijen flink met elkaar in conflict raken, maar waar de ene heel erg slecht gemaakt wordt; Killmonger slaat vrouwen, en weetikhetwat. Hoewel zijn politieke boodschap misschien net zo waardevol is als die van T’Challa, wordt zijn partij heel duidelijk slecht gemaakt, en er zijn ook heel veel slachtoffers aan die kant. Dat terwijl in US iedereen slachtoffer is, en twee partijen in principe sympathieke motieven hebben. En je ziet die twee het tegen elkaar opnemen, maar het thema geweld wordt heel anders behandeld.’
Waar zou je Jordan Peele plaatsen in de horrortraditie?
SZ: ‘Ik denk dat er geen andere maker is die zo intersectioneel te werk gaat als Peele in dit genre. Als je kijkt naar een film als CARRIE, wat best een aanklacht is tegen pesten, om het maar even heel erg te simplificeren – dat is één thema. In GET OUT en US worden heel veel verschillende thema’s getackled. In US gaat het niet eens per se over etnicitiet, terwijl dat er wel van wordt gemaakt, omdat er zwarte hoofdrolspelers zijn, maar over dingen als klasse, gender. Ik denk dat hij echt een eigen ruimte heeft gemaakt. Ik kan me niet bedenken wie in het genre bij hem in de buurt komt.’
RK: ‘Wie op zo’n podium dit soort keuzes maakt.’
SK: ‘En ik heb heel veel vertrouwen in zijn remake van CANDYMAN.’
Wat vind je van het origineel?
SZ: ‘Die heb ik te lang geleden gezien. Ik vond hem vreselijk eng, dat weet ik nog wel.’
Over genre gesproken: er was destijds controverse omdat GET OUT bij de Golden Globes in de komediecategorie werd genomineerd. Hoe kijken jullie daar tegenaan?
SZ: ‘Te verwachten. Als je het bestempelt als komedie hoef je niet na te denken over wat wel en niet waar zou kunnen zijn.’
Vond je hem grappig?
SZ: ‘Ik vond hem hilarisch, op bepaalde punten. Maar niet het soort hilarisch waarvoor je een nominatie voor beste komedie zou geven.’
Dit jaar was er ook controverse over de Oscar-snub van Lupita Nyong’o in US.
SZ: ‘Er is geen enkele keuze van wit Hollywood richting zwarte personen waarvan ik denk, oh mijn god, dat is echt een verrassing. ’t Is te verwachten. Wat het niet minder schadelijk maakt. Maar dat zijn de mechanismes. Denzel Washington kreeg een Oscar omdat ie in TRAINING DAY heeft gespeeld; te verwachten.’
RK: ‘Het resultaat is dat het steeds minder serieus genomen wordt, dat hele feest.’
Denk je dat dat goed zou zijn als die uitreiking op een gegeven moment zo irrelevant is dat ie verdwijnt, of denk je dat er nog wat te veranderen valt?
RK: ‘Ik weet niet wie moet veranderen.’
SZ: ‘Het is voor ons niet zo interessant of het verandert. Als je ook kijkt naar recensies: iemand die nog nooit heeft nagedacht over intersectionaliteit die dan GET OUT gaat beoordelen; die recensie is gewoon irrelevant. Maar je [de recensent] bent gewend dat je overal een autoriteit over bent. Het is gewoon saai.’
RK: ‘Het is denk ik ook heel moeilijk voor sommige instituten of mensen om toe te geven dat ze geen voorkennis hebben.’
GET OUT heeft met The Sunken Place en de uitspraak ‘ik zou een derde keer op Obama gestemd hebben’ begrippen toegevoegd aan de taal. Denken jullie dat daardoor ook het denken over die onderwerpen verandert?
SZ: ‘Ik denk het niet, niet voor witte mensen die het idee hebben dat racisme niet bestaat. Het begrip double conciousness van W. E. B. Du Bois heeft een hele sterke link met The Sunken Place. Er is een andere realiteit waarin je moet overleven, waarin je anders handelt. Maar als je dat allemaal maar onzin vindt, wat heel veel kijkers vinden, weet ik niet of het iets toevoegt aan je taal.’
RK: ‘Die uitspraak over Obama, dat soort liberals die in hun gedrag aan het systeem vasthouden maar wel dat soort dingen zeggen, dat zie je wel. Dat sluit aan bij de tijdsgeest en geeft wat meer munitie voor de memes.’
SZ: ‘Hij bouwt heel erg voort op wat in Black culture wordt gezien als de running gags. Iedereen weet dat Obama symbool staat voor: ‘Ik vind hem een oké president, look at me, I’m not a racist.’
Wat gaan jullie doen, op 9 maart?
SZ: ‘We gaan een filmquiz doen. En we gaan het niet hebben over of GET OUT wel of niet over racisme gaat, of over of het in US over ieder willekeurig gezin had kunnen gaan. Als mensen dat willen weten raad ik ze aan om lekker thuis een avondje te googelen in plaats van ons te komen vermoeien in Eye.’
RK: ‘En misschien wat leuke theorieën?’
SZ: ‘Heel veel leuke theorieën!’
RK: ‘We hebben 20 minuten. Beetje lekker speculeren over de films. En quiz.’
SZ: ‘Kom vooral omdat je het gewoon een toffe film vindt en er verder over wil nadenken. En niet omdat je geen zwarte collega’s hebt en je wil nu al je vragen over racisme stellen, daar is de avond niet voor. We gaan het hebben over film.’
Copyright Julius Koetsier. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 29 februari 2020
