Geert de Jong: Helse moeder!

SCHATJES! (1984) van wijlen regisseur Ruud van Hemert, staat in het collectieve geheugen gegrift. De strapatsen van het gezin Gisberts, waarin de kinderen hun ouders het leven zuur maken, lokten destijds dik een miljoen mensen naar de bioscoop. Het vervolg MAMA IS BOOS! (1986) leverde De Jong een Gouden Kalf op.

De van origine Vlaamse De Jong (68) is, na bijna 50 jaar in Nederland te hebben gewoond, teruggekeerd naar België. Naar Antwerpen om precies te zijn. Het overgrote deel van haar tijd in ons land was zij verbonden aan toneelgroep De Appel. We hadden begrepen dat ze met pensioen was, maar daar is weinig van te merken: ons interview werd tweemaal verzet vanwege uitgelopen draaidagen.

Mierenneuker

Waar ben je zo druk mee? ‘Met de nieuwste film van Alex van Warmerdam. Dat zijn lange draaidagen, terwijl ik een rolletje heb van niks! Hij is namelijk erg precies, een mierenneuker in de goede zin van het woord. Maar ik heb nu een weekje vrij.’

Hoe is het om weer in België te wonen? ‘Raar. Verschrikkelijk wennen. Ik moet echt mijn draai nog vinden. Allereerst ben ik volledig de anonimiteit in gedoken, want ze kennen me hier niet. Daarom is Nederland nog steeds mijn werkterrein. Verder merk ik dat ik, als geboren Vlaamse, wel heel Nederlands ben geworden: te ad rem. Ik moet daar echt op letten. Prettig is wel dat mijn zus en mijn zoon Aidan ook in Antwerpen wonen.’

Zowel SCHATJES! als MAMA IS BOOS! zijn geregisseerd door Ruud van Hemert, ook wel Bruut van Hemert genoemd. Hij overleed in 2012. Hoe was het om met hem samen te werken? ‘Hij provoceerde mensen enorm. Vreemd genoeg deed hij dat bij mij niet.’

Kinderbescherming

Jullie stonden er beiden om bekend nogal heftig, temperamentvol en uitgesproken te zijn. Leken jullie op elkaar? ‘Nou, ik ben niet zo heftig provocerend als Ruud hoor. Die ging écht enorm tekeer! Hij was rucksichtslos. Zoals hij sommige mensen behandelde … als stront. Ik heb een paar keer op het punt gestaan de set te verlaten. Ook kinderen werden niet gespaard. Ik weet nog een scene waarin Peter Faber de kleintjes op een hele hoge kast zette. Eén van de twee deed het letterlijk in zijn broek van angst. Ruud riep enthousiast: “Goed, goed, goed!” Daarover kreeg hij overigens wel bonje met de kinderbescherming.’

Hij zei dat hij zich bediende van method acting. ‘Nou … ik denk dat veel mensen eerst handelen en er dan achteraf een etiket op plakken. Hij ook. Als een soort verantwoording voor zijn heftige optreden. “Ik doe aan method acting, want dan krijg ik de echte mens te zien”. Ik geloof daar niet zo in.’

Van Hemert vertelt in zijn autobiografie dat jouw personage gebaseerd is op Danny Cruijff, de vrouw van Johan. Wis je dat? ‘Ja, daar was ik me van bewust. Hij omschreef haar als blond met veel goud en fanatiek sigaretten rokend. Maar ik denk ook dat hij viel voor mijn temperament. Ik ben zeer ontvlambaar en kan erg heftig zijn. Dat is trouwens best moeilijk om mee te leven. Vaak denk ik “Oh nee, Geert, toch niet weer! Hou op!” Dat temperament is overigens in de loop der jaren iets minder zichtbaar geworden. Het is er gewoon nog, maar ik kan het wat beter verstoppen.’

Ouderwetse moeder

Was je als moeder ook licht ontvlambaar? ‘Ik vrees van wel. Ik denk niet dat Aidan, of mijn stiefkinderen van Joep [tweede echtgenoot, filmmaker Jacob Bijl-red.], me zullen omschrijven als een rustige, bedachtzame moeder. Ik was bovendien heel streng. Terugkijkend heb ik tropenjaren gemaakt. Niet alleen heb ik heel hard gewerkt, ik wilde tegelijk dat de kinderen hun huiswerk maakten, fatsoenlijke tafelmanieren leerden en ga zo maar door. Ik was een ouderwetse opvoeder, iets waar ik terugkijkend erg blij om ben.’

Van Hemert putte voor beide films uit zijn privéleven. SCHATJES! is geïnspireerd door zijn zoontjes, naar zijn zeggen ettertjes. En MAMA IS BOOS! was ingegeven door zijn ontspoorde huwelijk. ‘Klopt. Ik heb zijn zoontjes ooit ontmoet op de set. Het eerste dat ze deden was mij een schop tegen mijn schenen geven. Bandieten waren het! Overigens hebben de twee jongste kinderen uit de films wel hun namen gekregen: Jan-Julius en Valentijn.’

Hoe kwam je bij SCHATJES! terecht? ‘Ik heb auditie gedaan. Een echte Van Hemert auditie. Ik kwam binnen, hij gaf me een blaadje en zei “Speel dit maar”. Toen ik zei dat ik eerst even de tekst wilde doornemen begon hij meteen tegen me te tieren. Maar ik werd wel aangenomen.’

Waarom deed je auditie voor de rol? ‘Ik doe niet graag audities. Ik ben er slecht in instant dingen te doen. Maar ik vond het scenario van SCHATJES! zo geweldig, zo waanzinnig! Vooral die ironische en sarcastische humor. Onbegrijpelijk dat hij veertien jaar met dat script heeft rondgelopen voor iemand er iets in zag.’

Kinderporno

Achteraf was er discussie over de douchescene van de 14-jarige Akkemay met haar tennisleraar. Strafrechtadvocaat Gerard Spong spreekt zelfs van kinderporno. ‘Ik weet niets over de legaliteit van dergelijke zaken. Wel belde Ruud mij de dag voordat die scene zou worden opgenomen. Ik hoefde toen niet te draaien. “Geert, je moet naar de set komen. Ik heb je hulp nodig.” Hij gaf aan dat hij niet wist hoe hij die naaktscène moest aanpakken. Ik zei daarop: “Sorry hoor, maar wie heeft het scenario geschreven en wie is de regisseur? Doe dat zelf, joh.” Ik ben niet gegaan. Overigens wil ik wel opmerken dat haar ouders het scenario vooraf te lezen hebben gekregen en ik neem aan dat dat allemaal goed is doorgesproken.’

Wist je dat Van Hemert een andere tegenspeler voor Peter Faber in gedachten had? Hij dacht aanvankelijk aan Kees van Kooten of Paul van Vliet. [Verrast] ‘Nee, dat wist ik niet! Werkelijk? Dan ben ik heel blij dat het Peter is geworden. Wij hadden een prima verstandhouding. Peter is in het echt zoals hij ook in de film is: lekker nonchalant.’

Veel geld

SCHATJES! trok ruim een miljoen bezoekers. Ineens kende iedereen je. Hoe vond je dat? ‘Ik vond het moeilijk, want ik ben niet zo’n openbaar figuur en leg mijn leven niet in de publiciteit. Toen ik in Amsterdam op straat liep wilde mensen mij aanraken. Ik dacht: “Mijn God, wat gebeurt hier?” Ik ben letterlijk gevlucht, terug naar Giessenburg, het dorp in de Alblasserwaard waar ik toen woonde. Dat begroet worden door vreemden herhaalt zich trouwens nog steeds als de films weer eens op televisie zijn uitgezonden.’

Hoe reageerden de mensen die jou alleen kenden van het toneel op dit succes? ‘Nou, die waren er niet zo over te spreken. Een dergelijke film was toch wat minderwaardig. Ik trok me daar niets van aan. Het was echt heerlijk om te doen en ik heb er bovendien veel geld mee verdiend!’

En een Gouden Kalf! Staat die op je schouw? ‘Nee, in mijn tuin. Daar horen beesten.’

Hoe verklaar je dat je het Kalf won voor MAMA IS BOOS!? ‘Daarin had ik een verder uitgewerkte rol met meer problematieken en gekte. De Danny in SCHATJES! was eigenlijk de opmaat naar latere Danny, waarbij de remmen pas echt los gingen. Acteren is vaak zo bedekt, bedacht en ingetogen. En goddomme, daar kwam er eentje aan met een scenario waarin ik helemaal los mocht. Echt heerlijk om te spelen!’

Mocht je de vaak groteske emoties van Danny naar eigen inzicht invullen of werd je strak geregisseerd? ‘Die mocht ik zelf invullen. En vaak als ik iets deed vroeg hij me zelfs of het nóg iets heftiger kon.‘

Werd je na SCHATJES! en MAMA IS BOOS! getypecast? ‘Ik kan je wel zeggen dat het woord temperamentvol een tijd lang niet meer kon horen! Bizar was dat ik, nadat ik het Kalf kreeg, negen maanden geen werk heb gehad. Voor het eerst in mijn carrière. Ik denk dat men aannam dat ik te duur was, of te druk. Of dat ik door mijn bekendheid niet geloofwaardig meer zou zijn in een andere rol. Geen idee. Maar toen vroeg Theo van Gogh mij voor TERUG NAAR OEGSTGEEST.’

Papa is razend

Er was nog even sprake van een derde deel: PAPA IS RAZEND. Zou je daaraan hebben meegewerkt? ‘Nou, Ruud heeft me later nog wat scenario’s laten lezen en daar was ik niet bepaald kapot van. Dat heeft hij mij niet in dank afgenomen: [ze zet een helse stem op] “Ik vraag je nóóit meer!” Wat ik nu zeg klinkt mogelijk wat dramatisch, maar de scenario’s van SCHATJES! En MAMA IS BOOS! waren zo écht. Niemand in Nederland had eerder zoiets gemaakt. Die eigenheid, volstrekt uniek! Blijkbaar moest het eruit, al die vuiligheid van zijn huwelijk. Die films waren zijn leven.’

Doe jij dat ook als je acteert? Dat je ervaringen uit je privéleven gebruikt om bepaalde emoties te pakken? ‘Neem van me aan: in elke rol zit Geert. In alles dat ik ooit gespeeld heb. Ik kan het maar uit één persoon halen en dat is uit mezelf. Ik ben iemand die altijd maar dóórgaat. Wat er ook in mijn leven aan de hand is, ik sta er altijd. Zo ben ik ook grootgebracht thuis: doorgaan, wat er ook gebeurt.’

Copyright: Hester Aalberts. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 23 februari 2020. Dit artikel verscheen eerder in Schokkend Nieuws, magazine nr. 142.