Het boek was al helemaal af. De Balling, Erik Krieks nieuwste grafische roman, moest alleen nog geletterd worden na wat laatste tekstredactie. En toen was daar opeens de beroerte die de linkerkant van zijn lichaam uitschakelde.
Wie de Amsterdamse tekenaar en jarenlange Schokkend Nieuws-medewerker maar een beetje op de radar heeft gehad het afgelopen jaar, heeft dat ellendige nieuws vast een keer vernomen. We zijn inmiddels een maand of acht verder, een periode waarin Kriek revalideerde en zich weer terug wist te knokken naar zijn tekentafel. De Balling is nu echt af en ligt in de winkels, een uitgelezen moment om even bij de tekenaar langs te gaan op zijn studio in Amsterdam en te praten over zijn jongste werk.
Allereerst natuurlijk: hoe gaat het nu met je?
‘Het herstel gaat goed. Wel wat langzaam, maar het lopen gaat steeds beter. Van de week had ik opeens een klik, een gevoel van ‘Hé! Ik kan mijn voet weer normaal afrollen.’ Er is vooruitgang, al blijft de vermoeidheid het meest frustrerend. Ik moet mijn dagen echt goed plannen wat betreft bezigheden en werk. Rustig aan doen. Gelukkig had ik De Balling al af voor die beroerte, maar ik heb tijdens de revalidatie wel overleg gehad met mijn uitgever. Uiteindelijk besloot ik het niet op de lange baan te schuiven, desnoods maar in een rolstoel naar de presentatie. Ik wilde niet dat het boek ergens in een la verdween.’
Hoe ben je begonnen aan dit project?
‘Toen ik In The Pines afhad, ben ik er eigenlijk meteen al aan begonnen. In eerste instantie wilde ik eindelijk eens een lang verhaal maken, in tegenstelling tot mijn eerdere boeken. Geen bewerking van iets dit keer, maar een origineel verhaal. Ik had het gevoel dat ik daar nu klaar voor was. De Middeleeuwse literatuur uit IJsland, daar ben ik groot fan van en een verhaal in die traditie moest het worden. Niks over trollen, elfen en goden, al zijn die verhalen natuurlijk ook erg leuk. Je moet meer denken aan familiesaga’s uit Middeleeuws IJsland, dat waren bijna een soort soaps. Ze gaan over dingen als wraak, wederwraak en nog meer wraak, die heeft het gedaan met die, en die ander heeft weer een slaaf gejat…’
Soaps, maar dan met bijlen…
‘Ja, natuurlijk wordt er ook een hoop in gevochten, want het was nu eenmaal een gewelddadige periode. Maar die verhalen waren heel vooruitstrevend en modern voor die tijd, de personages waren heel geloofwaardig. Omdat ze zich afspelen in de pre-Christelijke tijd rond de 9e en 10e eeuw en pas zo’n driehonderd jaar later zijn opgeschreven, wordt alles weliswaar opeens bekeken vanuit Christelijk oogpunt, maar er wordt toch nergens een moreel oordeel over de gang van zaken geveld. Dat maakt het heel bijzonder. Zo komt het meermaals voor dat de hoofdpersoon een klootzak is, een antiheld. Zit je halverwege zo’n verhaal en denk je opeens: wat een lul is die kerel eigenlijk! Dat vind ik heel verfrissend, zeker als je het vergelijkt met de hoofse literatuur uit die tijd.’
Spoil je nu niet een beetje je eigen boek? Of is de hoofdpersoon in De Balling geen lul?
‘Nou ja, lul… Wanneer ben je een lul? Iemand kan een lul zijn en dan kan je toch empathie voor hem voelen. Ik vind dat altijd wel interessant om te onderzoeken in een verhaal.’
Maar dat morele oordeel heb je dan weer wel weggelaten…
‘Ja, want morele kwesties zijn ook interessant om te onderzoeken. Wat is het verschil tussen goed en kwaad? Is er niet altijd een grijs gebied? Is er niet altijd wel sprake van een of andere verzachtende omstandigheid? Was iemand niet gewoon op de verkeerde plek en de verkeerde tijd? Wat dat betreft is het een echt Kriekboek, want diezelfde thema’s had ik in In The Pines ook al aangepakt.’
Waar gaat De Balling over in het kort?
‘Heel kort: een man is verbannen geweest voor een geweldsmisdrijf en keert na zeven jaar terug in de hoop dat hij zijn ballingschap genoeg heeft uitgezeten en rust kan vinden. Maar niet iedereen is blij dat hij terugkomt. Er waren strenge regels in het IJsland van de 10e eeuw, maar er was geen handhavend gezag. Dus als iemand van een eiland werd verbannen, dan ging die persoon gewoon uit vrije wil weg. Want je werd vogelvrij verklaard en als iemand je op dat eiland zou tegengekomen, dan kon die je ongestraft een koppie kleiner maken. Het was dus een stuk slimmer om ‘m daar zo snel mogelijk te smeren.’
Heb je veel research moeten doen tijdens het schrijven?
‘Zeker, al is het probleem met deze materie dat een heel groot deel van het onderzoek gedaan is in het Duitsland van de jaren dertig, tijdens de naziperiode. Het ging ze vooral om dingen die in hun propaganda pasten, dat droombeeld van de blanke oerkrijger, de Oergermaan. Dus na de oorlog was alles wat met Vikingen te maken had nogal besmet geraakt. Pas sinds een jaar of twintig, dertig geleden is er weer serieus onderzoek gedaan naar wat die tijd eigenlijk voorstelde. En hoe belangrijk de Vikingen zijn geweest voor het ontstaan van het huidige West-Europa. Rusland is bijvoorbeeld gesticht door Zweden, de Vikingen zijn helemaal tot Constantinopel gekomen via Sicilië om te handelen, de privébewakers van de keizer daar waren Noren. Je moet je ook realiseren dat veel van wat is overgeleverd ooit is opgeschreven door de slachtoffers, dus dan krijg je al gauw een beeld van die Duivels uit het Noorden die alleen maar een beetje aan het plunderen waren. In de IJslandse sagen lees je een heel ander beeld, het waren in de eerste plaats handelaren en boeren. In mijn boek zit dat dan weer minder, het is natuurlijk geen historisch werk en in de eerste plaats vooral een spannend verhaal. Al probeerde ik wel te voorkomen dat er een hoop boze brieven op de mat zouden vallen uit de academische wereld. Maar hier en daar neem ik een loopje met de geschiedenis, de wetspreker van de Althing, het parlement, is in mijn boek bijvoorbeeld een vrouw die invalt voor haar demente man. Vrouwen hadden in realiteit toen weinig in te brengen, maar er staat nergens zwart op wit dat zo’n scenario niet echt gebeurd had kunnen zijn. Da’s het leuke aan fictie, je hoeft geen geschiedenisboek te maken dus je kan de helft uit je duim zuigen.’
Een tijdje terug was er even een Viking-opleving in films en tv-series. Heeft dat nog een rol gespeeld bij je keus voor dat thema?
‘Nee, niet echt. Het is logisch dat er zo nu en dan weer Vikingen in films en series opduiken, want die tijd spreekt heel erg tot de verbeelding. VALHALLA RISING van een jaar of wat geleden is een geweldige Vikingfilm bijvoorbeeld, maar ik ben groot fan van alles wat Nicolas Winding Refn maakt. Zelfs zijn films die ik iets minder vind, zoals THE NEON DEMON, bevatten toch altijd wel iets interessants. Die serie VIKINGS heb ik alleen na één seizoen opgegeven, al was het een moedige poging om het historisch wat correcter te maken, de Vikingtijd wat meer te duiden. Maar die acteurs waren zó slecht! Om over de scenarios nog maar te zwijgen…’
Ik kijk het nog wel af en toe, maar er wordt inderdaad vooral een hoop heen en weer gevaren…
‘Oh, maar dat is allemaal wel realistisch hoor! Die schepen waren een soort F-16’s van die tijd, technisch enorm geavanceerd. De tocht van Noorwegen naar Engeland deden ze echt in een dag of twee, drie. We weten nog steeds niet precies hoe die gasten precies navigeerden, maar hun zeevaartcultuur was toen al heel lang in ontwikkeling. Het was een combinatie van enorme kennis van het gebied – ze maakten geen kaarten, alles werd oraal overgeleverd – en heel goed kijken naar de natuur. Wat veel genoemd wordt in de sagen is dat ze tijdens het varen de vogels en walvissen in de gaten hielden. Er is ook een theorie dat ze een zogenaamde zonnesteen hadden – die zie je ook in VIKINGS – een melkkleurige steen waar je zelfs tijdens bewolking de zon doorheen kon zien. Dus die details zijn wel leuk, maar verder vond ik die serie gewoon een beetje saai.’
Is er eigenlijk zoiets als dé definitieve Vikingfilm?
‘Ik ben door één film heel erg geïnspireerd, WHEN THE RAVEN FLIES (1984) van de IJslandse regisseur Hrafn Gunnlaugsson. Die staat integraal op YouTube met ondertiteling. Het is een soort western en het verhaal lijkt ook wat op dat van Sergio Leone’s A FISTFUL OF DOLLARS: een slaaf die wraak neemt op zijn gevangennemers door net als Clint Eastwood die boeven tegen elkaar uit te spelen als een soort intrigant. Ze rijden allemaal net als cowboys de hele tijd heen en weer op paarden, maar hier zijn het van die IJslandse pony’s. Slepen hun voeten de hele tijd bijna over de grond, haha. Dat was zo’n mooi beeld, dat heb ik één op één in mijn strip gezet.’
Heb je de filmrechten van de Balling al verkocht?
‘Haha, nee. Maar ik ben wel benaderd door de productiemaatschappij van Ridley Scott, iemand met wiens films ik ben opgegroeid, een held van me. Ze wilden een tv-serie maken over In The Pines. Ik had Scotts zoon aan de telefoon en die vond het boek helemaal te gek. Ik heb sinds maart niks meer van ze gehoord, maar het project schijnt nog in de pijplijn te zitten. Maar ook al gaat het nooit gebeuren, dan vind ik het nu al tof. Het idee dat Ridley Scott weet dat ik besta!
De Balling, Uitgeverij Scratchbooks Amsterdam
192 pagina’s, kleur
€ 29,90
