Met zijn koortsachtige oorlogsfilm MONOS opende filmmaker Alejandro Landes dit jaar het Imagine Film Festival. Een groepje Colombiaanse tienerguerrilla’s moet in de Amazonejungle een Amerikaanse gevangene bewaken – ze raken steeds verder verstrikt in hun eigen werkelijkheid.
Ergens in het hooggebergte van de Amazone houdt een groepje tienersoldaten zich verscholen. Jonge rekruten van de mysterieuze Organization, een rebellengroep die in de buurt oorlog voert met de Colombiaanse regering. Wat er precies op het spel staat is niet duidelijk, maar de groep jongens en meisjes heeft twee taken: het bewaken van een Amerikaanse gevangene (Julianne Nicholson) en zorgdragen voor melkkoe Shakira. Allebei van levensbelang in de strijd, aldus een commandant. Maar tieners blijven tieners en terwijl aan de frontlinies paramilitaire eenheden elkaar met vuurgevechten bestoken, zijn het vooral de gierende hormonen die in de schuilplaats onder controle moeten blijven. Feesten, spelletjes, paddo’s – het leven is een roes. Totdat een van hen per ongeluk Shakira neerschiet…
Alejandro Landes’ MONOS kijkt als een beklemmende oorlogsnachtmerrie. Het is een intense film die de kijker zowel de belevingswereld van de acht kindsoldaten in sleept, als de gekte van een Colombiaanse guerrillaoorlog verbeeldt – een van de langstlopende conflicten in de wereld. Een psychedelische trip door een chaotisch oorlogsgebied, dat telkens onverwachte bewegingen maakt en kan rekenen op een pulserende soundtrack van Mica Levi (UNDER THE SKIN) en fascinerende beelden van de Nederlandse cameraman Jasper Wolf. Filmrecensent Peter Bradshaw van The Guardian beschreef de film als een trippy combinatie van APOCALYPSE NOW, Lord of the Flies en EMBRACE OF THE SERPENT en gaf MONOS met vijf sterren de hoogst mogelijke waardering.
‘Het was inderdaad een mooi compliment in The Guardian,’ vertelt Landes (1980) de ochtend na de openingsavond in EYE. De Braziliaans-Colombiaanse regisseur is nog niet lang in Amsterdam en staat Schokkend Nieuws met een lichte jetlag, maar veel enthousiasme te woord: ‘Als je die recensie leest krijg je het gevoel dat de schrijver onder invloed van hallucinerende middelen de film gezien heeft. Dat doet me goed, want dat is ook de insteek van MONOS. Het moest aanvoelen als een koortsdroom of een waan. Precies zoals Buñuel dat beschreef: film moet zijn als een wakkere droom. Bij de recensent van The Guardian is dat in ieder geval gelukt.’
MONOS heeft inderdaad een trippy karakter, maar is daardoor ook realistisch in het weergeven van de beleving van een oorlog. Onder welk genre zou u MONOS zelf scharen?
Landes: ‘Goede vraag en ik ga eerlijk zijn: een film als deze maak je niet met een genre in het achterhoofd. Je stort je in het verhaal en ziet wel waar je uitkomt. MONOS is voortgekomen uit een specifiek moment in de Colombiaanse geschiedenis. Na meer dan zestig jaar oorlogsvoering lijken er eindelijk vredesonderhandelingen tussen de verschillende groeperingen op gang te komen. Het leek me een uitgelezen moment om dat conflict onder de loep te nemen. Want de onduidelijke manier waarop de strijd zich in Colombia voortsleept, is volgens mij exemplarisch is voor de moderne oorlogsvoering. We zijn gewend om te denken in romantische frontlinies, waarin soldaten precies weten voor welk doel ze strijden. Maar kijk naar Syrië, Afrika of Afghanistan – het is totaal onduidelijk wie tegen wie vecht en waarvoor. Die fog of war wilde ik in beeld brengen en die wordt meestal het sterkst ervaren door de troepen onder aan de militaire ladder. In dit geval de tieners, ergens ver weg van de frontlinies.’
Tegelijkertijd vechten ze met zichzelf. Het zijn tieners die worstelen met hun identiteit en hun plek in de wereld.
‘Dat klopt. Puberteit en oorlogsvoering zijn allebei momenten van onzekerheid, van transformatie. Dat kan vreemd en angstaanjagend zijn. Een van mijn ideeën bij het schrijven was: dit is een nachtmerrie zonder dat de hoofdpersonages er ooit uit zullen ontwaken. Volgens mij is dat gevoel toepasbaar op zowel een oorlogssituatie, als de periode wanneer je als puber met je identiteit worstelt. Het zijn periodes van conflict.’
Als u het zo beschrijft, klinkt het ook als een horrorfilm.
‘Grappig dat je dat zegt, want in Colombia ziet men MONOS het inderdaad zo. We waren daar enkele weken geleden voor de première. Achteraf vertelden veel bezoekers dat ik een spookverhaal gemaakt had, waarin geesten uit het verleden werden opgeroepen. Het gaat natuurlijk over een conflict dat al meer dan zestig jaar gaande is en dat voor veel mensen traumatische gevolgen heeft gehad. Het is alsof je PLATOON of APOCALYPSE NOW in Vietnam zou vertonen tijdens de hoogtijdagen van de oorlog daar. Die zouden dat ook als horrorfilms ervaren.’
Wat waren uw filminspiraties?
‘Toen ik klein was mochten we van mijn vader geen televisie kijken. Daardoor moesten we het lange tijd alleen met zijn videocollectie doen. Dat waren zes banden, waarvan ik vooral LAWRENCE OF ARABIA en DAS BOOT honderden keren gezien heb. Later ben ik de lokale videotheek ingedoken en kwam eruit met een obsessie voor Freddy Krueger. Misschien dat ik daarom over film denk als een wakkere droom. (lacht) Uiteraard is Buñuel is ook een regisseur met wie ik veel heb. Zijn surrealisme blijft me fascineren.’
MONOS is niet alleen een Nederlandse co-productie. Uw Director of Photography was Jasper Wolf, in Nederland bekend van films als AANMODDERFAKKER en NIEMAND IN DE STAD.
‘Jasper is geweldig! Ik voelde me weleens schuldig dat ik hem helemaal naar de Colombiaanse jungle heb gesleept. Er is daar maar weinig zuurstof en om alleen al op de locaties te komen was telkens een helse tocht. Kun je nagaan als je dan al die ingewikkelde camerabewegingen moet maken en op al die verschillende personages moet letten. Moe en doorweekt liepen we dan te beulen op de set, op de grens van onze krachten. Als ik er dan doorheen zat, keek ik over m’n schouder en zag ik Jasper nog altijd in opperste concentratie met zijn camera in de weer. Dat heeft me er telkens weer doorheen gesleept. Zonder Jasper was het me waarschijnlijk niet gelukt.’
MONOS draait op het Imagine Film Festival nog op 13 en 19 april. Gusto brengt de film vanaf 4 september uit in de Nederlandse bioscoop.
