We belden Ari Aster, de regisseur van HEREDITARY, in New York, om het met hem te hebben over zijn beklemmende debuut en waarom familie een terugkerend thema is in zijn films.
Ari Asters korte films zijn ongemakkelijk. Neem het toepasselijk genaamde THE STRANGE THING ABOUT THE JOHNSONS uit 2011. Een masturberende puber ligt onder de dekens. Vaderlief betrapt hem. Tijd voor dat gênante gesprek, maar wat gebeurt er verder? De film hint naar een incestueuze relatie die door de tijd gevolgd wordt. Maar wie is nu uiteindelijk het slachtoffer als blijkt dat de gewelddadige zoon opeens zijn makke vader manipuleert?
Dezelfde vreemde sensatie overkomt je in het dromerige MUNCHAUSEN uit 2013 met een opvallende rol van Bonnie Bedelia (SALEM’S LOT, DIE HARD). Zij is een moeder die duidelijk meer dan ouderlijke gevoelens heeft voor haar zoon. Als een romantische reis passeren de belangrijke levensmomenten die ze met elkaar delen de revue, maar achter de zoetheid schuilt iets duisters en tragikomisch.
Wat is het toch dat jou aantrekt in verstoorde en verknipte familiebanden?
‘Er ligt een spannende dynamiek besloten in een disfunctioneel gezin. Iets dat aantrekt maar ook afstoot. Het heeft iets arglistigs ondanks dat het vertrouwd is. We groeien op met mensen die we niet zelf uitgekozen hebben. Zo kan het zijn dat je bent opgescheept met een vader of een zus en hun problemen. Als er dan iets misgaat tussen familieleden, is het niet iets waar je makkelijk uit kan ontsnappen. Dat maakt het extra beschadigend, omdat het ook een deel vormt van wie je bent. Het is wel grappig, want ik heb zelf een goede band met mijn familie. Laat ik het omschrijven als ‘een gezonde relatie’. Toch worden mijn ergste nachtmerries gevoed door de angst dat mijn gezin uit elkaar valt. Dat iemand die je ziet als je steun en toeverlaat zich opeens tegen je keert. Het is het ergste wat je kan meemaken.’
MUNCHAUSEN en THE STRANGE THING ABOUT THE JOHNSONS behandelen op verschillende manier een incestueuze familieband. Hoe reageert jouw familie eigenlijk op die films?
‘Om die vraag te beantwoorden moet je eerst weten dat ik in een artistiek gezin ben opgegroeid. Mijn ouders hebben een open houding en hebben me altijd gestimuleerd om mijn eigen creativiteit te ontwikkelen, hoe duister die soms ook kan zijn. Dat betekent overigens niet dat het altijd makkelijk is geweest; ook wij hebben moeilijke periodes doorgemaakt. Maar desondanks hebben wij wel dezelfde galgenhumor. Mijn moeder kon bijvoorbeeld hard lachen om de ongemakkelijke situaties die ik had verbeeld. Ze handelen over gebeurtenissen die je als traumatisch zou kunnen zien, maar er zit ook een bizarre vorm van humor in die het dragelijker maakt.’
HEREDITARY gaat ook over een gezin dat ontwricht wordt, maar is wel hele andere koek. Je korte films hebben nog een surreële komische ondertoon, terwijl deze film je van het begin tot eind in een beklemmende greep houdt. Welke terugkerende familiethema’s zijn doorgesijpeld naar HEREDITARY?
‘Eigenlijk begon ik de film met het idee dat het geen horrorfilm zou zijn. Mijn uitgangspunt was het maken van een intens familiedrama dat begint met de dood van de grootmoeder. Die gebeurtenis zet een serie tegenslagen in werking, die het gezin langzaam kapot maakt. ‘When it rains it pours’ – dat gevoel wou ik in eerste instantie overbrengen. Een voortdurende opeenstapeling van tegenspoed en de emotionele gevolgen daarvan die vooral moeder Annie raken. Je voelt dat ook in het spel van Toni Collette, wier personage de druk niet meer aankan. Dat gegeven van een huishoudelijke tragedie die de veerkracht van de Grahams tot het uiterste op de proef stelt, combineerde ik geleidelijk met horrorelementen.’
Een geheimzinnig element in de film zijn de poppenhuizen en diorama’s die Annie maakt. Het lijkt alsof zij de controle wil terugwinnen op haar netelige positie. Hoe kwam je op het idee om die maquettes te gebruiken?
‘Je zou ze natuurlijk als een metafoor voor de situatie van de personages kunnen zien. Het gezin en de poppen in de huisjes zijn allebei ondergeschikt aan een grotere macht die ze onbewust stuurt. Maar daarnaast vond ik het visuele aspect van miniaturen ook gewoon heel mooi. Alle interieurs op de set waren zodanig gebouwd dat we shots konden maken die lijken op dwarsdoorsneden, net zoals in een poppenhuis. Dat merk je natuurlijk niet gelijk omdat het allemaal zo perfect gedaan is door onze zeer getalenteerde art directors en set designers, en vervolgens mooi in beeld is gebracht door onze DoP. Toch voel je dat er iets niet helemaal klopt. De kunstmatigheid wringt ergens omdat de interieurs weer in het klein terugkomen als Annie die zorgvuldig aan het maken is.’
Annie’s creaties worden steeds gruwelijker naarmate haar gezin meer geteisterd wordt door kwade krachten. Het deed me sterk denken aan het merkwaardige oeuvre van Frances Glessner Lee.
‘Ja, haar werk is echt ongelofelijk! Ze was een aparte kunstenares en ook een pionier op het gebied van forensisch onderzoek. Glessner Lee maakte poppenhuizen gebaseerd op onopgeloste moordzaken, heel mooi en gedetailleerd, maar natuurlijk ook erg macaber. In een prachtige in miniatuur nagemaakte woonkamer zie je opeens bloedvlekken op het tapijt. Of er ligt een pop in een badkuip, die het slachtoffer van een gruwelijk misdrijf moet voorstellen. Voor Glessner Lee was het ook een manier om grip te krijgen op hoe die brute moorden konden plaatsvinden.’
Een cruciaal deel van de horror in HEREDITARY komt voort uit het personage van Charlie. De vreemde en eenzelvige dochter van het gezin die ook mysterieuze handelingen uitvoert. Charlie past in een lang lijn van enge kinderen en je hebt wel geboft met actrice Milly Shapiro die haar op onwerkelijke wijze gestalte geeft.
‘Dat is zeker zo. Ik zocht iemand die een energie heeft die je naar binnen zuigt, maar die tegelijk ook de wereld op afstand houdt. Iemand die enigmatisch is, maar ook afwezig. Milly had die energie. Nu is het haar eerste filmrol, maar eigenlijk is ze al een veterane van het toneel. Ze speelde Matilda in de musicalversie van Roald Dahls bekende kinderboek. Op Broadway heeft ze naam gemaakt en kreeg ze een Tony voor haar rol. In het echt is ze natuurlijk het tegenovergestelde van Charlie en dat maakt haar zo’n goede actrice. Ze heeft een ongelofelijke kracht die je geboeid houdt, ook al doet ze schijnbaar maar heel weinig.’
