I.M. Kōji Wakamatsu

De Pink Godfather is niet meer. Afgelopen 17 oktober is op 76-jarige leeftijd de Japanse regisseur Kōji Wakamatsu overleden aan de gevolgen van een aanrijding in zijn woonplaats Tokyo. Zijn geuzennaam dankte Wakamatsu aan zijn invloed op het genre van de pinku eiga, een typisch Japans filmgenre van lowbudget, op 35mm én binnen een week gedraaide erotische films van maximaal een uur met veel seksscènes.

“Het zou kunnen zijn dat mijn werk een reflectie is van de eeuwige liefde voor mijn moeder; geen obsessie, maar misschien een soort onderbewuste knipoog.” Geen uitspraak die je verwacht van de enigmatische regisseur wiens ruim honderd films omvattende oeuvre titels herbergt als VIOLATED ANGELS, EROTIC LIAISONS en CONTEMPORARY HISTORY OF RAPE IN JAPAN. Voor een artikel in Schokkend Nieuws #88 vertelde hij me twee jaar geleden op het filmfestival van Berlijn opvallend openhartig over de achtergrond van de steeds terugkerende vernedering van vrouwen in zijn werk.

In het leeuwendeel van zijn oeuvre toont Wakamatsu hoe naïeve, deugdzame Japanse vrouwen ten prooi vallen aan mannelijke wreedheid. Bijvoorbeeld in RESUME OF LOVE AFFAIRS waarin een provinciaals meisje wordt misbruikt door machtige mannen, of in zijn meesterwerk THE EMBRYO HUNTS IN SECRET uit 1966 waarin we zeventig minuten lang getuige zijn van de marteling van een vrouw door haar gestoorde collega. Het blijken demonen uit zijn eigen leven, zo vertelde Wakamatsu: “Als klein kind was ik er altijd getuige van hoe mijn vader mijn moeder misbruikte. Dat was in die tijd heel normaal in de verafgelegen dorpjes in Japan. Misschien doorweef ik die beelden nu al dan niet onbewust in mijn films.”

Voor hij zijn eerste stappen in de filmwereld zette was Wakamatsu een straatschoffie als vele anderen. Lid van de yakuza en meer in contact met de politie dan met leraren en opvoeders. Na een gevangenisstraf van een half jaar besloot hij zijn geluk te beproeven in de pinku eiga, op dat moment het meest populaire filmgenre. Al snel richtte hij zijn eigen maatschappij Wakamatsu Pro op en hield daarmee zowel de productie als de distributie geheel in eigen hand. Een meesterzet, want wanneer zijn eigen productie SECRET ACTS BEHIND WALLS door het filmfestival van Berlijn wordt opgepikt, is hij de eerste pink regisseur die buiten de landsgrenzen naam maakt.

Jarenlang bleef Wakamatsu de bekendste Japanse pink filmmaker in het westen. Hij liet zich in tegenstelling tot zijn landgenoten beïnvloeden door westerse trends als de nouvelle vague. Vanaf de jaren zeventig werd zijn werk politieker en zijn maatschappijkritiek feller van toon. Er verschenen steeds vaker films zonder nadrukkelijke erotiek, waarin hij zijn pijlen richtte op de sociale terreur van de regering en de zelfopgelegde repressie die zij veroorzaakt. Zo toonde Wakamatsu in UNITED RED ARMY uit 2008 in documentairestijl de opkomst van de extreemlinkse protestbeweging, die uiteindelijk ten onder ging  omdat de leden elkaar afvallen, waarna de Japanse regering de overgebleven leden uitmoordde. Ook CATERPILLAR, waarvoor hij in 2010 naar Berlijn reisde en de Zilveren Beer voor actrice Shinobu Terajima binnensleepte, is nadrukkelijk geen pink film, maar een pacifistisch pamflet.

Toch zal Kōji Wakamatsu vooral worden herinnerd om zijn keiharde maar uiterst meelijwekkende portrettering van de uitzichtloosheid van de Japanse middenklasse, die van kinds af aan wordt geconfronteerd met sociale repressie, uitbuiting en vernedering van vrouwen.
Ronald Simons, 2012.