RIP | Eergisteren overleed Harlan Ellison, een van de meest productieve genre-auteurs van de afgelopen halve eeuw. Ellison schreef voornamelijk voor televisie en leverde tijdens zijn carrière maar één filmscript af. Een notoire lastpak, die volgens Stephen King niettemin tot de allergrootsten van zijn métier behoorde.
Lees de necrologie die Variety aan Ellison wijdde en het beeld doemt op van een onverbeterlijke querulant. Zo spande hij een rechtszaak aan tegen James Cameron omdat diens THE TERMINATOR (1984) een regelrechte rip-off zou zijn van twee, door Ellison geschreven episodes van THE OUTER LIMITS uit 1964. Ellison kreeg voor elkaar dat hij op de aftiteling wordt genoemd, al bestempelde Cameron hem achteraf als een ‘parasiet’. Overigens staat een van de twee episodes, Demon With a Glass Hand, bekend als een van de allerbeste uit de serie. De querulant kwam dus in elk geval van goeden huize.
Over bewondering voor zijn kwaliteiten als schrijver had Ellison sowieso niet te klagen. In zijn bundel Danse Macabre (1981) prijst Stephen King hem zo ongeveer de hemel in en verkneukelt zich overduidelijk over Ellisons vaak agressief beleden nonconformisme. ‘Harlan Ellison has the face of a tough inner-city kid, confident enough in himself to be kind in most cases, but more than able to fuck you over royally if you give him any shit.’
Ellison, door Variety omschreven als schrijver van ‘speculative-fiction’, wenste niet als horror-, fantasy- of SF-auteur te worden gebrandmerkt. Maar een groot deel van zijn tv-werk valt wél in een van die categorieën. In 1964 leverde hij één of meerdere scripts voor VOYAGE TO THE BOTTOM OF THE SEA, THE OUTER LIMITS en THE ALFRED HITCHCOCK HOUR. Zijn eenmalige klus voor STAR TREK, de episode The City on the Edge of Forever (1967), wordt regelmatig genoemd als het beste uit de hele Star Trek-franchise, inclusief de speelfilms. De anti-oorlogsboodschap die Ellison (op het hoogtepunt van de Vietnam-oorlog) in het materiaal had verstopt, werd er overigens al vóór de opnamen uit verwijderd. Je ziet de schrijver zijn typmachine al door de kamer smijten. Later, in de jaren 80 en 90, zou hij het hoofd relatief koel houden als adviseur bij de tv-series THE TWILIGHT ZONE en BABYLON 5. Bij zijn enige eigen tv-creatie, de Canadese SF-serie THE STARLOST (1973-74), lukte dat niet. Toen bleek dat bezuinigingen en inhoudelijke bemoeienis zijn visie aantastten, stapte Ellison woedend op. Waarschijnlijk terecht.
Niet alleen zijn relatie met de tv-wereld werd gekenmerkt door ruzie en rechtszaken, ook die met Hollywood was op z’n zachtst gezegd moeizaam. Zeven jaar voor de kwestie rond THE TERMINATOR ging het mis met de scriptbewerking van Isaac Asimovs I, ROBOT. Ellison beschuldigde het studiohoofd van Warner Bros. ervan het brein van ‘een artisjok’ te hebben en kon zijn koffers pakken. Zijn script voor het matig ontvangen THE OSCAR (1966) zou dus zijn enige directe bijdrage aan een speelfilm blijven. Het is dat hij voor het wél gerealiseerde post-apocalyptische A BOY AND HIS DOG (1975) alleen het bronmateriaal in de vorm van een novelle leverde, anders zou hij de makers van het latere MAD MAX zomaar voor het gerecht hebben kunnen dagen wegens plagiaat.
Ondanks zijn chronische verongelijktheid sleepte Ellison in de loop van zijn carrière zo’n beetje alle prijzen in de wacht, die er maar te vergeven waren: vier awards van de WGA (Writers Guild of America) voor zijn tv-werk, en meerdere Hugo’s, Nebula’s en Edgars voor zijn korte verhalen en novelles. Ellison stierf op 28 juni in zijn slaap in Los Angeles. Hij werd 84 jaar. Stephen King liet dezelfde dag al per Twitter weten: ‘There was no one quite like him in American letters and never will be. Angry, funny, eloquent, hugely talented. If there’s an afterlife, Harlan is already kicking ass and taking down names.’
