Een filmrecensent van The Village Voice maakte zijn lezers onlangs attent op de steelse warme blikken die Frodo en zijn knechtje Sam elkaar toewerpen gedurende hun eindeloze reis in deel twee van Peter Jacksons LORD OF THE RINGS-trilogie.
De Hobbits als billemaatjes, het lijkt me veel te ver gezocht. Eerder verdenk ik de kereltjes ervan in het geheel geen plassertje te hebben. Met de als miniatuurmensjes geboren Hobbits moet Tolkien zijn ideaalbeeld van de eeuwige, onbedorven jeugd hebben geschapen. Eeuwig klein, eeuwig jong en hoogstens platonisch verliefd.
Er is meer in de wereld van Tolkien dat van een pre-puberale hang naar kuisheid en verhevenheid getuigt. Vrouwen nemen de gedaante van elfjes aan, etherische wezens die voor gewone stervelingen eigenlijk onbereikbaar blijven. En als ze van vlees en bloed zijn, ontpoppen ze zich als ‘one of the boys’; eerst strijdmakker, dan vrouw. Bij de vrouwen in LORD OF THE RINGS denk je pas in de laatste plaats aan seks, en dat niet omdat ze hun uiterlijk niet meehebben.
De mannelijke personages hebben het trouwens veel te druk met hun van hogerhand opgelegde taak: Midden-Aarde ontdoen van het Kwaad dat Sauron of Saruman heet. De goede tovenaar Gandalf, een goddelijke figuur die vanzelfsprekend in een wit (symbool van reinheid) gewaad gehuld gaat, wijst hen daarbij de juiste weg. In de wereld van Tolkien nemen de ‘good guys’ – mensen, hobbits en dwergen – geen beslissingen voor zichzelf, maar zijn het Hogere Doelen en Machten die hun levensloop bepalen. In de werkelijke wereld zouden deze martelaren van de goede zaak waarschijnlijk Jehova-getuigen zijn geworden, of fundamentalisten met een tijdbom onder hun jas in plaats van een zwaard in de vuist. Hoe dan ook, een echt mens – het complexe, tegenstrijdige en immer fascinerende organisme waar u en ik dagelijks mee te maken hebben – kom je in Tolkiens universum niet tegen. Is ’t verder het crypto-christelijke gedachtengoed dat de avonturen van Frodo en zijn kornuiten voor mij zo moeilijk genietbaar maakt? Is ’t het puriteinse wereldbeeld van een reactionaire Engelse professor die ik achter deze verhaaltjes-voor-het-slapen-gaan vermoed? Het moet haast wel, want het technisch machtsvertoon van Jackson en zijn leger van specialisten maakt LORD OF THE RINGS er voor mij niet bezienswaardiger op dan de uit dezelfde vaatjes tappende maar aantoonbaar slechter gemaakte STAR WARS-reeks.
Aan het eind van dit jaar volgt het sluitstuk van de trilogie. Zoals de meesten onder u kan ik mijn ongeduld nauwelijks bedwingen, zij het om een andere reden. Laat het in Gandalfsnaam gauw over zijn met die flauwekul. Opdat Peter Jackson zijn trollen met een gerust hart door de plee kan trekken en eindelijk weer eens opstijgt tot het niveau van zijn beste film tot nu toe, het zoveel verrassender en fantasierijker HEAVENLY CREATURES.
Phil van Tongeren
