De scheidslijn tussen een hommage aan een gewaardeerde voorganger en diefstal van diens ideeën is verraderlijk dun. Zijn kunstenaars die kopiëren per definitie kleptomanen?
Brian De Palma een Hitchcock-adept noemen is een open deur intrappen. De regisseur heeft de meester hoog zitten en speelt graag met diens erfgoed, zo bleek al uit OBSESSION. De plot van de film draait om een rijke Amerikaan die zijn vrouw verliest, als weduwnaar in het Italiaanse Florence op haar evenbeeld stuit en denkt zijn verloren liefde weer terug te kunnen winnen. De detective uit Hitchcock’s meesterwerk VERTIGO bewandelt een vergelijkbaar pad, beide heren komen van een koude kermis thuis. Er zijn meer overeenkomsten: De Palma huurde Hitchcock’s vaste componist Bernard Herrmann in, en beide films werden bij uitbreng in 1958 en 1976 door critici neergesabeld. Voor Hitchcock volgde rehabilitatie, waarbij VERTIGO als zijn beste, meest vooruitstrevende en persoonlijke film te boek werd gezet. De Palma’s cinefiele spel wordt nog steeds ondergewaardeerd. Hij roemde het werk van Hitchcock ooit als ‘grammatica’ voor filmmakers, en had gelijk, maar spelen met het erfgoed van de meester staat voor velen gelijk aan diefstal.
Het debat over hommage, kopie en diefstal wordt momenteel weer aangezwengeld naar aanleiding van de tweede verfilming van Stanislaw Lem’s Poolse science fiction roman SOLARIS. Herverfilmer Steven Soderbergh knipoogt niet alleen naar zijn Russische voorganger Tarkovski, maar betrekt Kubrick’s 2001: A SPACE ODDYSEY er ook bij. De Tarkovski-adepten hebben het vrijwel allemaal moeilijk met de film. Ik niet, want ik heb hem niet gezien. Na het erbarmelijke FULL FRONTAL heb ik even geen zin meer in het vermeende genie Soderbergh. De Hollywood-satire deed de deur dicht, en bevestigde voor mij dat de regisseur na het prachtige THE LIMEY in een neerwaartse spiraal is geraakt. Ik hoef daar geen getuige van te zijn. Bij auto-ongelukken blijf ik ook nooit kijken.
Ik heb het wel moeilijk met een trailer van een nieuwe Amerikaanse horrorfilm. In het promotiefilmpje van FEARDOTCOM komt het kwaad tot ons als een klein meisje in een wit jurkje. Ze werpt een bal. Ze is een oude bekende: ik zag haar lang geleden voor het eerst in Fellini’s korte horrortrip TOBY DAMMIT, het beste onderdeel uit het Poe-drieluik HISTOIRES EXTRAORDINAIRES. Ze maakte een onuitwisbare indruk. En daarom was het verrassend later te ontdekken dat Fellini het beeld van landgenoot Mario Bava gejat had. Het duivelse meisje maakte anderhalf jaar voor TOBY DAMMIT haar entree in Bava’s OPERAZIONE PAURA. Toen Fellini door de Franse producent voor het Poe-drieluik benaderd werd, was zijn eerste respons dat ze Bava maar moesten vragen, want die kon als horrorfilmer ongetwijfeld beter met de materie overweg. Toen Fellini later gevraagd werd naar de frappante overeenkomst met Bava’s visie op het kwaad, moest echtgenote Giulietta Masina hem eraan herinneren hoeveel indruk Bava’s film op hem had gemaakt. En nu zien we dat meisje dus weer terug, in een Amerikaanse film. Is het een hommage aan eerdere diefstal, een eerbetoon aan een hommage, diefstal van een gejat idee, of toch een hommage aan Bava? Die vraag is voor mij net zo interessant als de duiding van het spel dat De Palma en Soderbergh spelen, en onderstreept weer eens hoe lastig dit soort kwesties zijn, ook bij de genrefilms waar hoogdravende hotemetoten met een grote boog omheen lopen.
Bart van der Put
