Vreemde vogels waren er eerder op het International Film Festival Rotterdam, maar slechts weinigen hebben zo’n bizarre carrière gehad als José Mojica Marins. De Braziliaanse filmmaker, bij de trouwe fans beter bekend als Zé do Caixão of Coffin Joe, is tussen 25 januari en 5 februari 2012 te gast. En, wat dacht je? Schokkend Nieuws gelegenheidscorrespondenten Maaike Gouwenberg en Joris Lindhout spraken de Meistre afgelopen maand al in de Braziliaanse metropool São Paulo!
José Mojica Marins is te gast het kader van het programmaonderdeel The Mouth of Garbage: Subculture and Sex in São Paulo. We mogen ons verheugen op de vertoning van zijn spraakmakende en lang gecensureerde film DESPERTAR DA BESTE / AWAKENING OF THE BEAST uit 1970. Een klassieke Marins: seks, drugs, slavinnen in ondergoed en primitieve in-camera effecten. Maaike Gouwenberg en Joris Lindhout bezochten de regisseur in São Paulo om hem eens aan de tand (of juister gezegd; aan de nagel) te voelen over de stand van zaken omtrent zijn nieuwe film A PRAGA / THE PLAGUE, zijn dochter ‘Liz Vamp’ en over hoe het allemaal verder moet met Zé in de toekomst als Mojica er zelf niet meer is.
Marins verwierf begin jaren zestig faam als de man die de horrorfilm naar Brazilië bracht met À MEIA-NOITE LEVAREI SUA ALMA / AT MIDNIGHT I’LL TAKE YOUR SOUL. De film werd berucht vanwege de gewelddadige en zeer antichristelijke hoofdpersoon Zé do Caixão die tijdens zijn zoektocht naar de ideale vrouw om zijn perfecte zoon te dragen iedereen uit de weg ruimt die hem voor de voeten loopt (behalve kinderen, die zijn heilig voor hem). Met zijn hoge hoed, zwarte cape en extreem lange nagels is Zé een soort kruising tussen Dr. Jekyll, Nietzsche’s Zarathustra en Mary Poppins. In de afgelopen vijftig jaar groeide Zé uit tot een figuur met eenzelfde mystieke status binnen Brazilië als Freddy Kreuger die geniet in de Verenigde Staten. Naast geestelijk vader van Zé do Caixão is José Mojica Marins onder andere bekend geworden in Brazilië vanwege de inventieve manieren waarop hij zijn films financiert en omdat hij als eerste Braziliaan een pornofilm maakte met een hond in de hoofdrol (24 HOURS OF EXPLICIT SEX uit 1985). In 2008 maakte hij een plotse comeback met ENCARNAÇÃO DO DEMÔNIO / EMBODIMENT OF EVIL, die ook op het Imagine Filmfestival werd vertoond.
M&J: We begrepen dat je nieuwste film A PRAGA zojuist afgerond is. Op IMDb zagen wij onder jouw filmografie dezelfde titel staan bij 1980. Is deze nieuwe film een remake?
José: ‘Nee, ik heb er meer dan vijftien jaar over gedaan om de film af te krijgen. Pas na EMBODIMENT OF EVIL kreeg ik het budget om de film af te kunnen maken. In de tussentijd was mijn hoofdrolspeelster helaas wel al overleden.’
Dat lijkt ons vervelend! Hoe maak je überhaupt een consistent geheel van materiaal dat je over zo’n lange periode hebt geschoten?
‘Sowieso schiet ik alles altijd op 35mm, verder ben ik gewend om oud materiaal te (her-)gebruiken in nieuwe films. Ik ben hier in Brazilië ook wel de meest economische filmmaker genoemd vanwege mijn productietechnieken. Naast het recyclen van gefilmd materiaal gebruik ik altijd restjes onbelichte film van andere, grotere producties en verkoop ik aandelen in mijn films als ik geld nodig heb. Eigenlijk begrijp ik niet waarom mensen zulke enorme budgetten nodig hebben om een film te maken. Ik heb meer dan honderd (sic) films gemaakt voor vrijwel niets!’
Speel je zelf ook weer een rol in de film?
‘Ik ben de verteller. Om de zoveel tijd verschijn ik in beeld met twee meisjes naast me om het verhaal wat toe te lichten. Deze meisjes assisteren mij ook in mijn talkshow ‘O Estranho Mundo do Zé de Caixão’ die elke vrijdag rond middernacht op Canal Brasil wordt uitgezonden.’
Kun je al een tipje van de sluier oplichten over de inhoud van de film?
‘A PRAGA gaat over een man die vervloekt wordt door een lelijke oude vrouw. De vloek resulteert in een hele pijnlijke wond bij zijn navel. De pijn kan alleen gestild worden door het eten van vlees, heel veel vlees!’
Je dochter is in jouw voetsporen getreden. Ze verkleedt zich als vampier en heeft dertien augustus tot de ‘dag der vampiers’ uitgeroepen? (ze roept iedereen op die dag bloed te doneren, red.)
‘Ja dat klopt. Ze heeft ook een programma op televisie en ze doet allerlei live shows. Om eerlijk te zijn ben ik het er niet zo mee eens. Ze had niet de rol van vampier hoeven kiezen. Ik had liever gezien dat ze iets tropisch, iets Braziliaans had gedaan. Ze heeft ooit een documentaire gemaakt over de Iemanjá (een figuur uit het Afro-Braziliaanse candomblé, red.), en ik dacht dat ze deze rol op zich zou nemen. Maar het werd dus de vampier. Ik ben tegen vampiers, en in het bijzonder tegen de queer-vampiers uit TWILIGHT. Dat zijn vampiers voor kinderen!’
Zé do Caixão is daarentegen onmiskenbaar Braziliaans…
‘Zeker, ik ben een provinciaal en ik probeer dingen altijd op de Braziliaanse manier te doen. Ik hou er niet van om dingen te kopiëren ook al heb ik veel, heel veel films gezien toen ik opgroeide in een kleine bioscoop.’
Zé do Caixão is onderdeel geworden van de Braziliaanse cultuur zoals Frankenstein en Dracula onderdeel zijn geworden van de Anglo-Europese cultuur. Daarmee ligt de mogelijkheid op de loer dat andere mensen de rol in de toekomst over gaan nemen. Hoe kijk je daar tegenaan?
‘Daar maak ik me wel zorgen om. Ik zou zoiets alleen toestaan als ik de persoon in kwestie voor de volle honderd procent zou goedkeuren. Tien jaar geleden heb ik een grote auditie georganiseerd voor mijn opvolger. Duizenden mensen vanuit heel Brazilië kwamen opdagen, maar niet één voldeed aan mijn eisen.’
Pas je bij je audities nog steeds beruchte methodes toe zoals elektrocutie of een confrontatie met giftige spinnen en slangen?
‘Tegenwoordig zijn mijn audities vrij normaal. Maar alle scènes in mijn films met dieren en andere extreme situaties zijn nog helemaal echt!’
Nog even terugkomend op de overlevering van Zé do Caixão, je hebt plannen om een museum voor hem op te richten?
‘Ja. Volgend jaar september wil ik beginnen. Ik ben aan het kijken naar een aantal locaties op Avenida São João in het centrum van São Paulo. Het moet een 24-uurs museum worden waar je naast allerlei parafernalia en informatie ook non-stop mijn films kan bekijken. Ik wil bijvoorbeeld al mijn niet uitgebrachte materiaal vertonen. Ik vernoem het naar het programma dat ik op dit moment op televisie heb: Museu do Zé, O Estranho Museu do Zé do Caixão (Joe’s Museum, the Strange Museum of Coffin Joe). Eigenlijk wil ik gewoon alles wat ik heb tentoonstellen. Als je me een kopie van dit interview stuurt zorg ik dat het er ook in komt.’
Komt in orde! Tegenwoordig is er veel interesse in de horrorfilm uit Latijns Amerika. Zo wijdde het Imagine Filmfestival in Amsterdam er vorig jaar een heel programma aan. Merk jij persoonlijk wat van deze nieuwe aandacht? Kan het bijvoorbeeld zijn dat de verhoging van de budgetten waarmee je kunt werken hiermee te maken heeft?
‘Mijn werk is uniek. In de jaren zestig werd ik veel vergeleken met Bañuelo (Luis Buñuel, red.). Ik had geen idee wie dat was en dus besloot ik al zijn films te bekijken. Maar mijn films zijn niet in te delen in een genre: het is geen horror, het is geen surrealisme, het is Zé do Caixão. Mijn films zijn niet te vergelijken met andere films. Mijn stijl is ontstaan door het bestuderen van het bioscooppubliek. Ik keek waar de mensen het sterkst op reageerden, en dat gebruikte ik dan in mijn volgende film. Zo komt het bijvoorbeeld dat vrouwen zo’n grote rol spelen in de Zé do Caixão films. Ik zag dat vrouwen bij het zien van horrorfilms van angst op de schoot van hun man sprongen en ik besloot dit te gebruiken in een film.’
Waarom heb je eigenlijk je lange nagels afgeknipt (in de jaren tachtig al: zie hier, red.)?
‘Ik liet mijn nagels alleen maar groeien om een fout van de natuur te bewijzen. Met nagels zo lang als ik die had, bezorg je jezelf een enorme handicap. Je kunt vrijwel niets meer met je handen. Dus, als de mens de nagelschaar nooit had uitgevonden waren we nooit zover gekomen. Zelfs Mário Schönberg (de Einstein van Brazilië, red.) stond perplex toen ik hem vertelde over deze vondst!’
Lees meer over de belevenissen van Maaike Gouwenberg en Joris Lindhout in Brazilië op http://goticobrasileiro.wordpress.com. Meer over Marins en DESPERTAR DA BESTE / AWAKENING OF THE BEAST op het IFFR vind je hier.
