VOORPRET | Gisteren ging MINDHUNTER in première op Netflix, gebaseerd op de memoires van voormalig FBI-profiler John Douglas die menig seriemoordenaar aan de tand voelde. Schokkend Nieuws neemt zelf ook alvast wat killers onder de loep.
De grote onbekende
Was de moordenaar van vijf prostituees gevat, dan was Jack the Ripper nu een voetnoot in de criminologie geweest. Maar omdat zijn identiteit nog steeds in die Londense nevel gehuld is, blijft hij ons fascineren. Jack dook al op in vroege films als DAS WACHSFIGURENKABINETT (1924) en DIE BÜCHSE DER PANDORA (1929). Wanneer Jack opduikt in fictie, draait het meestal om wie hij was, niet om wat hem dreef. En gekke theorieën doen het daarbij vaak goed, zoals die waarin Jack een link heeft met het Britse koningshuis, zie A STUDY IN TERROR (1965), MURDER BY DECREE (1979) en FROM HELL (2001). Zoals we moeilijk accepteren dat Kennedy werd neergeschoten door één man en bij Roswell misschien toch een weerballon neerstortte, zo bevatten we ook niet dat de mythische Jack the Ripper waarschijnlijk een 23-jarige, voormalig schoenmaker was, die in het Colney Hatch Lunatic Asylum bezweek aan syfilis. Volgens voormalig FBI-profiler John Douglas is dit de meest waarschijnlijke kandidaat. Maar de film die dat verhaal vertelt, moet nog gemaakt worden.
The real life Norman Bates
Het overlijdensbericht van de ‘butcher of Plainfield’, die op 26 juli 1984 overleed in het Mendota Mental Health Institute, ging de hele wereld over. En niet vanwege de twee moorden die hij dertig jaar eerder pleegde. Ed Gein was waarschijnlijk allang vergeten als Robert Bloch zich niet door hem had laten inspireren tot zijn boek Psycho (1959). Nadat Alfred Hitchcock de verfilming maakte, was de legende van ‘de echte Norman Bates’ geboren. En die legende duurt voort tot vandaag, met BATES MOTEL. Met zijn lugubere gewoonte om van mensenhuid maskers te maken, inspireerde Gein ook de makers van THE TEXAS CHAIN SAW MASSACRE. De film zelf is net zo fictioneel als PSYCHO. Dat weerhield Hitchcock noch Tobe Hooper ervan de link met de waarheid te exploiteren. Hitchcock deed dat het leukst, door in een zes minuten durende promotiefilm een rondleiding van de plaats delict (lees: de filmset) te geven. Ook Bob Clarks DERANGED, toevallig uitgebracht in hetzelfde jaar als Hoopers film, en Buffalo Bill uit THE SILENCE OF THE LAMBS, zijn geïnspireerd door Gein. De film die het verhaal van de ‘echte Norman Bates’ waarheidsgetrouw vertelt, is IN THE LIGHT OF THE MOON met Steve Railsback als Gekke Ed. Laat dat maar aan Railsback over. Hij zette eerder een manische Charles Manson neer in de miniserie HELTER SKELTER.
Deed ie ’t of deed ie ’t niet?
Was Albert DeSalvo de Boston Strangler? De meningen zijn verdeeld. John Douglas wijst erop dat DeSalvo’s modus operandi als verkrachter niet te rijmen valt met de brute Strangler-moorden. Bovendien maakte de Strangler twee verschillende types slachtoffers: heel jonge vrouwen en veel oudere. Een DNA-test heeft inmiddels uitgewezen dat DeSalvo in elk geval één van de jongere slachtoffers op zijn geweten heeft. Ook een profiler zit er wel eens naast. Wie er ook vaak naast zat, was de politie van Boston, zo zien we in THE BOSTON STRANGLER (Richard Fleischer, 1968). Wie zou zulke brute seksmoorden op zijn geweten kunnen hebben? Wel, potloodventers en homoseksuelen natuurlijk. Eén tip leidt de rechercheurs naar het appartement van een ‘faggot’, zoals de rechercheur de verdachte onverschillig aanduidt. Zijn hospita toont de speurneuzen een schilderij van een naakte, zwarte vrouw en de verzamelde werken van de Marquis de Sade. Die man moet wel wat op zijn kerfstok hebben! Psychologie van de koude grond wordt ook losgelaten op DeSalvo zelf: de diagnose die aan de wurger wordt toegeschreven – een gespleten persoonlijkheid – is een echo uit PSYCHO en heeft niets met de werkelijkheid te maken. De wijze waarop de door Henry Fonda gespeelde John Bottomly de moordenaar op het spoor komt evenmin (in werkelijkheid was Bottomly volstrekt ongeschikt om de task force te leiden). Maar als de film de feiten had gevolgd, hadden we nooit die fantastische laatste akte gehad waarin Bottomly in een reeks verhoren probeert om De Salvo (een voortreffelijke Tony Curtis) te laten herinneren dat hij de wurger is.
Rattenvanger
Charles Schmid kreeg alles van zijn adoptieouders. Met zijn gloednieuwe auto en vetkuif was het 23-jarige verwend nest populair bij tieners. Op een lenteavond in 1964 kwam Schmid met een idee: hij wilde een meisje vermoorden. Zijn vrienden hielpen mee. Zo begint het verhaal van de ‘Pied Piper of Tucson’ waarop THE TODD KILLINGS (Barry Shear, 1971) is gebaseerd. De film opent intens met een parallelmontage. Skipper Todd, zoals hij hier heet, en zijn vrienden begraven een tienermeisje in een droge rivierbedding. Ondertussen probeert de moeder van het slachtoffer op het politiebureau haar verdwijning onder de aandacht te brengen. De film impliceert dat Skippers moorden een publiek geheim waren onder de plaatselijke jeugd, en daarmee blijft de film bij de feiten, maar los van de slotscène, waarbij de jongeren toekijken hoe Skipper de politie naar de lijken leidt en zij zich één voor één omdraaien en weglopen, doet THE TODD KILLINGS weinig met dat gegeven. Het is daarmee net geen voorloper van THE RIVER’S EDGE. Schmid inspireerde nog twee films: SMOOTH TALK (1985), Joyce Chopra’s dromerige verfilming van Joyce Carol Oates’ korte verhaal Where are you going, where have you been?, en het door Jack Ketchum geschreven THE LOST (Chris Sivertson, 2006), dat de meer merkwaardige eigenschappen van Schmid niet uit de weg gaat: zijn gewoonte geplette bierblikjes in zijn laarzen te stoppen om een paar centimeter bij te smokkelen en zijn gebruik van make-up om meer op Elvis Presley en James Dean te lijken. Acteur Marc Senter speelt hem als een jonge Ray Liotta in volle psycho-modus.
Clown
Bij true crime doet televisie het vaak beter dan film. Miniseries hebben de tijd om ingewikkelde zaken te reconstrueren en verschillende aspecten te belichten: opsporing, rechtszaak, psychologie. Zie een recent voorbeeld als AMERICAN CRIME STORY: THE PEOPLE VS. O.J. SIMPSON. Maar ook lang voor deze gouden televisietijd kon je voor een portie waargebeurde misdaad op het kleine scherm terecht: ik noemde al HELTER SKELTER, maar ook THE ATLANTA CHILD MURDERS, ECHOES IN THE DARKNESS, FATAL VISION en THE DELIBERATE STRANGER zijn voorbeelden van miniseries die op basis van een geruchtmakende zaak werden gemaakt. In 1992 verscheen TO CATCH A KILLER, waarin Brian Dennehy een onvergetelijke rol speelt als John Wayne Gacy, de aannemer en allemansvriend die bijna dertig adolescente jongens verkrachtte, vermoordde en onder zijn huis begroef. Dennehy schakelt overtuigend heen en weer tussen de joviale weldoener en de ijskoude psychopaat die voortdurend onder het doodnormale voorkomen schuilgaat. De scène waarin hij als clown optreed voor kinderen in het ziekenhuis is goed voor koude rillingen. Pennywise is er niks bij.
Benieuwd naar Ted Bundy, Henry Lee Lucas en Jeffrey Dahmer? In Schokkend Nieuws # 129 een uitgebreide True Crime Special met een lang artikel over seriemoordenaars in speelfilms en een interview met voormalig FBI-profiler John Douglas op wiens memoires de Netflix-serie MINDHUNTERS is gebaseerd. Check de site volgende week voor onze recensie van de serie!
