TGIF| Deze Thank God It’s Friday komt vanaf een overvolle eettafel die op dit moment dienstdoet als bureau. De deadlines naderen, de spanning stijgt. Tijd voor nog een bak koffie!
Naast mij ligt het boek The Perfect Medium: Photography and the Occult dat ik voor een essay dat binnenkort in de Filmkrant verschijnt aan het lezen ben. Het is een prachtige tentoonstellingscatalogus over hoe fotografen in de negentiende en twintigste eeuw het paranormale vastlegden op de gevoelige plaat, en het bevat wat bizarre foto’s: een vrouw die tijdens een seance een felle lichtflits weet op te roepen; spoken van verloren dierbaren die saaie portretfoto’s opschrikken; vreemde afdrukken waarin het ectoplasma rijkelijk uit iemands mond stroomt.
Zoals blijkt uit de teksten in het boek waren de foto’s getrukeerd. Dat nam niet weg dat veel mensen geloofden in de schijnbaar objectieve kracht van de camera. Inmiddels weten wij dat de camera altijd kan liegen. The Perfect Medium is wel inspirerend voor iedereen die houdt van horror en het bovennatuurlijke. De beelden hebben ondanks onze scepsis iets mysterieus en puurs. Het helpt ook zeker mee dat het vooral oude foto’s zijn uit de schimmige begintijd van de fotografie. Zou het dan toch een echte geest zijn die daar opdoemt achter de schouders van een statige society dame? 
De fotografische spoken die deze week in mijn hoofd doolden werden verjaagd door schokkend filmnieuws: Martin Scorsese gaat meewerken aan een film over The Joker! Niet als regisseur overigens. Todd ‘THE HANGOVER’ Phillips staat achter de camera als we de pers moeten geloven. Na het lezen van dat bericht moest ik gelijk terugdenken aan twee artikelen van Nick Pinkerton die eerder in de maand verschenen. Pinkerton is een filmjournalist die ik erg mag, ook al ben ik het niet altijd met hem eens. Hij heeft een gave om trends vroeg te signaleren en die haarscherp te analyseren.
In the Sight & Sound van september staat het artikel The High-Low Country, waarin hij zich beklaagt over de “serieuze” genrefilms. Het is ook nooit goed, hoor ik je al zeggen, maar hier is zijn argument: ‘(…) I’ve increasingly had a sense that the genre film isn’t just competing with the prestige film for accolades now, but is actually becoming the prestige film, with all of the bloat and burden of self-importance that implies.’ Terug naar Scorsese en zijn “gritty and grounded origin story” over de iconische schurk. Heeft Pinkterton gelijk dat de genrefilm nu de prestigefilm is geworden, als een echte auteurcineast zich gaat wagen aan een superheldenfilm? Laat dat even bezinken.
Toevallig beklaagt Pinkerton zich in de Film Comment van deze maand over hoe DC en Marvel de moderne verbeelding in de houdgreep hebben genomen. In het essay Please Send Help geeft Pinkerton een korte geschiedenis van superheldenfilms en hoe ze de bios en popcultuur zijn gaan domineren. Pinkterton weet de zakelijke kant goed te belichten zoals het ambitieuze en berekenende verdienmodel achter de films: ‘(…) the Marvel Comics Universe (MCU), would expand through the course of a series of announced “Phases”- we’re currently in the third – which sounds very much like a supervillain’s cunning plan for world domination.’ Die verschillende fasen zijn uitgedacht in filmische equivalenten van Vijfjarenplannen die al tot 2028 lopen!
Pinkerton stelt echter over het genre dat: ‘Market saturation isn’t enough, they demand respect’. Hier lijkt hij aan te sluiten bij zijn vorige artikel. De superheldenfilm wil ook prestigefilm zijn en hij geeft wat voorbeelden, zoals LOGAN (’the superhero film had supposedly come of age’). Toch signaleert Pinkerton een gebrek aan auteurschap in de films die hij afdoet als door een zakelijk comité bedachte producten die moeten voldoen aan de stilistische en inhoudelijke continuïteit van het uitgestippelde universum.
Wat mij persoonlijk stoort aan superheldenfilms is dat ze zelden echt subversief zijn. De weinige pogingen die ik ken zijn niet geslaagd of te flauw. Neem bijvoorbeeld het melige MR. FREEDOM uit revolutiejaar 1968. Geregisseerd door invloedrijke Amerikaanse fotograaf William Klein die in Frankrijk films maakte. Het is een gekke film inclusief een cameo van Serge Gainsbourg en echt een product van zijn tijd: de antiautoritaire jaren zestig.
Toch zit er wel een vruchtbaar idee verborgen in de botte Amerikaanse superheld Mr. Freedom, die zijn hoofdkwartier heeft in hetzelfde gebouw waar allerlei multinationals opereren. Hij wordt ingezet om in een getto de zwarte gemeenschap in toom te houden en in Frankrijk neemt hij het op tegen protesterende studenten. Misschien hebben wij ook zo’n anti-superheld nodig voor het Trump-tijdperk: Confederate-man die op demonstranten jaagt die standbeelden aan het omverwerpen zijn. Of The Creationist die in scholen boeken over de evolutieleer verbrandt met zijn laserogen. Ik roep maar wat…
Ik wacht nog steeds op een geslaagde en opstandige omkering van het genre. In de tussentijd blijven de gestandaardiseerde helden populair, maar daar zit ook een gevaar. Pinkerton haalt een fragment uit de strip Wilson van Daniel Clowes aan. De hoofdpersoon van die comic stoort zich aan een fan van THE DARK KNIGHT en concludeert: ‘It’s the same as religion or patriotism… They’re all things that give the lowest among us – the dull-witted, the unattractive, the indigent – a false sense of importance or specialness.’
Het is dat speciale gevoel dat wij koesteren in een wereld die steeds meer gedomineerd wordt door onmacht ten opzichte van bedrijven en het grote geld. Of om maar weer met Pinkerton te eindigen over het succes van Marvel en DC: ‘(…) it is only appropriate that their market triumph represents the dominance of managerial intelligence over the hand-on worker.’ Ik zeg, tijd voor een nieuwe revolutie!
