RECENSIE
Bioscoop

The Blair Witch Project(1999)

Deze zomer vond er in de Amerikaanse bioscopen een botsing plaats van Titanic-achtige allure. De ijsberg heette in dit geval THE BLAIR WITCH PROJECT en het onzinkbaar geachte schip THE HAUNTING.

Met de aanvaring werd het ultieme nachtmerriescenario van iedere grote studio werkelijkheid. De megalomane Dreamworks-productie van 80 miljoen ging binnen een paar weken kopje onder en het is maar de vraag of de totaalopbrengst in eigen land boven de 100 miljoen uit zal komen. De uit het niets opdoemende tegenligger (kosten: 35.000 dollar!) is die grens inmiddels ruimschoots gepasseerd en stevent anderhalve maand na de première op een eindstand van zo’n 140 miljoen af.

Op de vraag hoe dit kon gebeuren zijn simpele en ingewikkelde antwoorden te formuleren. Om te beginnen met het meest voor de hand liggende: THE HAUNTING is gewoon een beroerde horrorfilm die ook zonder concurrentie slecht zou hebben gepresteerd. BLAIR WITCH-fans draaien de zaken natuurlijk liever om: het grote publiek is het special-effectsgeweld eindelijk zat en kiest massaal voor soberheid, intensiteit en suggestie. Maar hoe dan het succes van films als THE MATRIX, THE MUMMY en vooral het verbijsterend armoedige THE PHANTOM MENACE te verklaren? Toevalstreffer of niet, THE BLAIR WITCH PROJECT heeft zeker zijn verdiensten. Niet alleen in de brede context van publieksvriendelijke fantasy is de film van Sanchez en Myrick een verademing, maar ook binnen de nauwere grenzen van het horrorgenre. Na twee delen SCREAM en I KNOW WHAT YOU DID LAST SUMMER willen we de naam Kevin Williamson en de term ‘postmoderne horror’ even niet meer horen.

Op de originaliteit van THE BLAIR WITCH PROJECT valt overigens wel iets af te dingen. Er schijnt al een proces wegens plagiaat tegen de makers te lopen en scherpslijpers zullen ongetwijfeld met Ruggero Deodato’s beruchte CANNIBAL HOLOCAUST aan komen zetten als evidente inspiratiebron. In deze Italiaanse pulpfilm uit 1979 worden bloederige beelden van kannibalen die zich tegoed doen aan westerlingen gepresenteerd als found footage, zogenaamd afkomstig van een documentaireploeg die verdwenen zou zijn in het Amazonegebied. De parallel met BLAIR WITCH is duidelijk. Ook hier gaat het om zogenaamd authentieke opnamen van een groep mensen die tijdens een expeditie spoorloos is verdwenen. Maar waar Deodato uitpakt met rubber en nepbloed en af en toe zelfs een levend dier opoffert aan de filmkunst, registreren Sanchez en Myrick vrijwel uitsluitend de angst voor het onbekende en onzichtbare op het gezicht van hun personages. CANNIBAL HOLOCAUST is ranzige exploitation volgens het principe ‘hoe goorder, hoe beter’; BLAIR WITCH is een klassiek spookverhaal voor bij het kampvuur. De manier waaróp het wordt verteld is belangrijker dan wát er wordt verteld.

Maar de afwijkende verteltechniek, waarbij gebruikelijke dramaturgische kunstgrepen moeten wijken voor de schijn van authenticiteit, heeft ook haar beperkingen. Aanvankelijk brengt de film de kijker in de juiste stemming. In straatinterviews worden de bewoners van Burkittsville aan de tand gevoeld over de Blair Witch-legende. De toon is luchtig, net als in de motelkamer die de drie filmmakers tot uitvalsbasis dient. Er gaan melige grappen over en weer, maar en passant krijgen we wel door hoe de verhoudingen liggen. Heather is de initiatiefneemster: bazig en zelfverzekerd. Cameraman Joshua is een nonchalante slacker en geluidsman Mike (nomen est omen) lijkt de meest square van het trio.

Ook het begin van de expeditie verloopt in een opgewekte stemming. Maar hoe dieper het drietal in het bos doordringt, hoe gespannener de sfeer. Eerst raakt men de weg kwijt, dan de plattegrond van het gebied en ’s avonds klinken er ook nog rare geluiden vanuit het bos. Onder invloed van de ontberingen spitst de communicatie zich al snel toe op scheldpartijen, gekrijs en huibuien, tot er alleen nog maar kan worden geschreeuwd van angst. Of in totale ontreddering gezwegen. Dagen gaat het zo door, tot een van de drie bij het ontwaken op raadselachtige wijze verdwenen blijkt. Enfin, het begin van het einde.Van het gevaar, de verschrikking zelf, krijgen we ondertussen maar weinig te zien. Er liggen bundeltjes met touw omwikkelde takken voor de tent, er hangen van takken gemaakte poppen in de bomen en er is een verlaten huis, waarvan de muren met bloederige (?) handafdrukken zijn bezaaid. Het oogt allemaal onheilspellend, maar doodeng? Nou nee.

Misschien heeft het iets te maken met het paradoxale effect van de aan reality tv ontleende stijl van de film. Hoe echter het lijkt, hoe schematischer de personages worden, als jammerende overlevenden van een aardbeving op het tv-journaal. Indringender dan alle momenten van collectieve paniek is de scène aan het slot, waarin Heather zich bij wijze van afscheid van de wereld hyperventilerend tot de videocamera richt (in beeld zijn alleen neus, ogen en mutsje). Hier wordt je een kijkje gegund in de ziel van iemand die de moed heeft opgegeven en klaar is om zich in de klauwen van het monster te storten. Voor de rest geeft de film nauwelijks die mogelijkheid tot identificatie.

Ook het uitblijven van tastbare bewijzen voor de aanwezigheid van de Blair Witch wekt op den duur irritatie. In theorie mag het achterwege laten van special effects ruimte scheppen voor de fantasie van de kijker, het beperkt de makers zelf in de mogelijkheden tot het stapsgewijs opvoeren van de spanning. Enge geluiden, daar moeten we het tot het einde van de film mee doen. De dreiging is zo vaag gehouden dat er voor Sanchez en Myrick niets anders opzit dan het verhaal naar een kunstmatige climax te jagen, waarbij alle niet te beantwoorden vragen letterlijk worden overstemd door Heathers geschreeuw. Vergelijk dat eens met THE TEXAS CHAIN SAW MASSACRE (1974), misschien wel de meest concrete nachtmerrie ooit aan film toevertrouwd, die al even abrupt wordt afgebroken. Terwijl het enige overgebleven slachtoffer op het nippertje aan de dood weet te ontsnappen, blijft het Kwaad overeind, met ronkende kettingzaag en al. Onschuld wint de slag maar niet de oorlog, luidt hier de boodschap en dat komt heel wat harder aan dan wat Sanchez en Myrick voor ons in petto hebben. Het is het verschil tussen een onbevredigende noodgreep en een onontkoombare conclusie.

De betekenis van THE BLAIR WITH PROJECT moet vooral buiten de film zelf worden gezocht. Het is natuurlijk prachtig dat twee gisse jongens het zelfgenoegzame Hollywood er zo van langs konden geven. Er is weer leven in de brouwerij. Dat de film zelf achteraf misschien niet meer dan een toevalstreffer, een eenmalige gimmick zal blijken te zijn, is van later zorg.

Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Oorspronkelijk gepubliceerd in Schokkend Nieuws #42, augustus/oktober 1999.

1 augustus 1999
  • Titel
    The Blair Witch Project
  • Lengte
    81 minuten
  • Regie
    Daniel Myrick, Eduardo Sánchez
  • Scenario
    Daniel Myrick, Eduardo Sánchez, Heather Donahue
  • Cast
    Heather Donahue, Michael C. Williams, Joshua Leonard
  • Taal
    English
  • Land
    United States
  • Trailer
Meer Horror
guest
0 Reacties
Inline Feedbacks
View all comments

Ons magazine bevat nóg veel meer.

Word abonnee!

Als je houdt van de genrefilm, is ons magazine echt wat voor jou.
Neem een abonnement en voor slechts 35 euro valt-ie 6x per jaar op je mat.